VNHN - Tôi được biết đến ông, một nhà khoa học nhiệt thành và một nhà giáo tâm huyết. Suốt chặng đường tận tụy làm việc đã qua, bằng tâm sức, niềm đam mê khoa học, ông đã có những cống hiến đáng tự hào cho ngành khoa học nước nhà, cho công tác đào tạo cũng như sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Ông là GS.TS Hoàng Xuân Cơ - nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quan trắc và mô hình hóa môi trường, ĐH Khoa học tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội.
GS.TS Hoàng Xuân Cơ sinh năm 1950 tại quê hương Triệu Sơn (trước năm 1965 xã quê ông thuộc huyện Nông Cống), tỉnh Thanh Hóa - miền quê giàu truyền thống lịch sử, cách mạng của cả nước. Ngay từ khi còn nhỏ, ông đã sớm bộc lộ ý chí, nghị lực phấn đấu học tập, nghiên cứu không ngừng nghỉ để thành công trong sự nghiệp sau này. Đi qua những năm tháng gian khó, hè năm 1965, ông được gọi dự thi, thi đậu và được gọi vào học lớp Toán đặc biệt (hiện nay là lớp chuyên toán) khóa đầu tiên của khoa Toán, ĐH Tổng hợp Hà Nội. Lúc đó cũng là những năm tháng đất nước còn chìm trong bom đạn chiến tranh. Vượt qua bao khó khăn, thử thách và thiếu thốn, ông tốt nghiệp phổ thông và vào ĐH, được phân về học tại Khoa Địa lý – Địa chất mới được thành lập năm 1966. Tốt nghiệp ĐH năm 1971 ngành khí tượng, ông được nhà trường giữ lại làm cán bộ giảng dạy tại Khoa Địa lý – Địa chất. Những năm 1973 – 1987, ông đã tham gia nhiều đề tài NCKH phục vụ thực tiễn đời sống, phát triển ở nhiều địa bàn như: Điều tra vi khí hậu vùng núi Thanh Hóa, vùng trung du Vĩnh Phú (Phú Thọ và Vĩnh Phúc), vi khí hậu cây cà phê Tây Nguyên (thuộc chương trình Tây Nguyên II), khí hậu các tỉnh giáp biển miền Trung (thuộc Chương trình 52E), nghiên cứu hệ sinh thái cà phê Đắc Lắc, xói mòn Tây Nguyên, xói mòn vùng Trung Du miền Bắc. Kết quả nghiên cứu đã được trình bày ở một số bài báo, công trình khoa học có chất lượng cao. Ông cũng đã cùng GS. Phạm Ngọc Hồ viết giáo trình 3 tập: “Cơ sở khí tượng học” được NXB KHKT Hà Nội in năm 1991.
GS.TS Hoàng Xuân Cơ
Năm 1990, GS. Cơ được cử tham dự khóa học do UNEP, UNESCO mở tại trường ĐH Kỹ thuật Dresden, CHLB Đức về quản lý môi trường cho các nước đang phát triển. Sau đó, ông tiếp tục nhận được học bổng ở lại nghiên cứu thêm 3 tháng nữa, đến cuối năm 1991, ông về nước và tiếp tục công việc giảng dạy của mình. Ông bảo vệ thành công luận án Phó TS năm 1994 tại trường ĐH Tổng hợp Hà nội. Những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ 20, ông đã tham gia nhiều đề tài, chương trình nghiên cứu lớn như: Chương trình Nhà nước Nghiên cứu về Môi trường; Mô hình hóa quá trình hình thành và phát triển sương mù bức xạ ở Việt Nam; Đặc trưng cấu trúc rối lớp khí quyển khu vực Hà Nội; Đánh giá tác động môi trường của một số công trình và dự án phát triển kinh tế - xã hội tiêu biểu về xây dựng và công nghiệp…Khi thành lập Bộ môn Địa môi trường thuộc Khoa Địa lý – Địa chất và đặc biệt là khi thành lập Khoa Môi trường năm 1995, ông là những người đầu tiên tham gia. Hoàn thành tốt nhiệm vụ giảng dạy, ông còn góp phần viết nên 3 giáo trình được sử dụng rộng rãi trong nước. Ở cương vị là Phó Chủ nhiệm Khoa phụ trách đào tạo (1996 – 2000), ông góp sức mình đưa công tác giảng dạy, NCKH của khoa Môi trường phát triển, đi vào chiều sâu. Giai đoạn 1995 – 2000, ông đã được đi thực tập sau TS ở HV Công nghệ Châu Á (AIT – Thái Lan), ĐH Tự do (Brussels, Bỉ) và tham gia đề tài hợp tác quốc tế về quản lý bảo tồn dựa vào cộng đồng do PGS. Lê Diên Dực chủ trì (hợp tác với các trường ĐH Canada và Trung Quốc).
Giai đoạn sau năm 2000 là thời gian GS. Hoàng Xuân Cơ tập trung cho sự nghiệp NCKH. Rất bận rộn với cương vị quản lý khi là: Chủ nhiệm Bộ môn, Phó Trưởng phòng KHCN, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quan trắc và Mô hình hóa Môi trường nhưng ông vẫn chủ trì tới 13 đề tài cấp Bộ, tỉnh, Thành phố, đề tài hợp tác quốc tế và tham gia nhiều đề tài khác. Đề tài mà ông tâm đắc nhất là nghiên cứu, đánh giá hiện trạng và dự báo chất lượng không khí cho Hà Nội. Trong đó có 3 đề tài mà ông phải dành nhiều thời gian công sức nghiên cứu nhất, bao gồm: Nâng cao chất lượng không khí ở Việt Nam – Improving Air Quality in Viet Nam; Nghiên cứu hiện trạng ô nhiễm bụi ở Tp. Hà Nội và đề xuất các giải pháp khắc phục; Lập báo cáo đánh giá môi trường chiến lược dự án Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Tp Hà Nội đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030…
Giai đoạn này, GS. Hoàng Xuân Cơ cũng đã chủ biên, tham gia viết, cho xuất bản 09 giáo trình, sách tham khảo, sách chuyên khảo, trong đó có 2 cuốn sách viết bằng tiếng Anh. Ngoài ra, trong số trên 50 bài báo, báo cáo khoa học đăng trên các Tạp chí có uy tín trong và ngoài nước, ông có 3 bài đăng trên Tạp chí ISI, 2 bài in trên kỷ yếu hội thảo quốc tế và một số bài trên Tạp chí quốc tế khác. Với nhiệm vụ đào tạo, ông đã tham gia giảng dạy nhiều khóa sinh viên từ hệ chính quy, hệ cử nhân tài năng, hệ cử nhân chất lượng cao, hệ cử nhân theo chương trình tiên tiến. Đồng thời, ông cũng tham gia dạy nhiều môn cho học viên Cao học và NCS. Đến hết năm học 2015 – 2016, ông đã tham gia hướng dẫn nhiều sinh viên bảo vệ thành công khóa luận Tốt nghiệp, trên 40 học viên Cao học bảo vệ thành công luận văn ThS, 05 NCS đã bảo vệ luận án TS .
Vấn đề ô nhiễm không khí, ô nhiễm môi trường tại các đô thị lớn luôn được GS.TS Hoàng Xuân Cơ quan tâm, nghiên cứu.
Đến nay, dù đã ở vào tuổi nghỉ ngơi, vui vầy bên con cháu, nhưng GS.TS Hoàng Xuân Cơ vẫn miệt mài làm việc, nghiên cứu và cống hiến. Ông đặc biệt quan tâm, theo sát và nghiên cứu các vấn đề liên quan đến chất lượng không khí, môi trường của đất nước. Bởi theo ông: Chất lượng không khí hiện nay chưa được quan tâm nghiên cứu thỏa đáng, các cơ quan quản lý chưa có đánh giá chính thống nên dư luận còn bức xúc. Vì vậy, GS. Cơ hiện tập trung làm tư vấn cho các cơ quan để đưa ra những chính sách khả thi đánh giá đúng hiện trạng chất lượng không khí và tìm giải pháp hạn chế tác động có hại. Ông muốn nhắn nhủ với cộng đồng: Các phương tiên giao thông (xe ô tô, xe máy) góp phần làm suy giảm chất lượng không khí đô thị, vì vậy có thể nói chúng ta vừa là nạn nhân vừa là thủ phạm gây ô nhiễm không khí. Chúng ta thực hành tiết kiệm trong mọi lĩnh vực của đời sống cũng sẽ góp phần bảo vệ môi trường.
Ghi nhận những đóng góp, cống hiến đáng trân trọng của ông trong sự nghiệp đào tạo, nghiên cứu khoa học thầm lặng mà vinh quang, Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các Bộ, Ban ngành đã trao tặng GS.TS Hoàng Xuân Cơ nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý cùng nhiều Bằng khen, Giấy khen ý nghĩa.
