Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, ô nhiễm không khí đã và đang trở thành vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và chất lượng cuộc sống. Hàng triệu người dân phải đối mặt với nguy cơ từ bụi mịn PM2.5, khí thải độc hại, và các chất ô nhiễm khác gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm. Không khí sạch là điều kiện thiết yếu cho sự sống, nhưng tình trạng ô nhiễm ngày càng gia tăng không chỉ làm suy giảm chất lượng môi trường mà còn đe dọa sự phát triển bền vững của các đô thị. Trong bối cảnh này, giảm thiểu ô nhiễm không khí cần được coi là ưu tiên hàng đầu, đòi hỏi sự chung tay hành động từ chính quyền, doanh nghiệp đến toàn xã hội để đảm bảo một môi trường sống an toàn và bền vững.
Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, ô nhiễm không khí đang ở mức đáng báo động. Nguyên nhân chính đến từ sự gia tăng nhanh chóng của các nguồn thải độc hại mà chưa có các biện pháp kiểm soát hiệu quả. Đầu tiên, khí thải từ phương tiện giao thông chiếm tỷ lệ lớn nhất, với hàng triệu phương tiện cá nhân lưu thông mỗi ngày, đặc biệt là xe máy và ô tô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch. Theo số liệu từ Bộ Giao thông Vận tải, tại Hà Nội, các phương tiện giao thông đóng góp tới 70% tổng lượng khí thải, bao gồm CO2, NOx, SO2 và bụi mịn PM2.5 – các tác nhân gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe con người.
Thêm vào đó, hoạt động công nghiệp và xây dựng không kiểm soát cũng là nguyên nhân lớn dẫn đến ô nhiễm không khí. Các nhà máy và khu công nghiệp xung quanh đô thị thường thải ra lượng lớn khí độc và bụi mịn mà chưa qua xử lý đạt tiêu chuẩn. Song song đó, các công trình xây dựng lớn không áp dụng biện pháp giảm thiểu bụi bặm, như che chắn hoặc sử dụng thiết bị làm ẩm, khiến chất lượng không khí trong khu vực đô thị suy giảm nghiêm trọng.
Một nguyên nhân khác ít được chú ý nhưng cũng có tác động lớn là việc đốt rác thải và chất thải sinh hoạt. Tại một số khu vực ngoại ô và vùng giáp ranh đô thị, việc đốt rác tự phát tạo ra khí độc như CO, dioxin và bụi siêu nhỏ, không chỉ gây ô nhiễm không khí mà còn làm ô nhiễm đất và nguồn nước.
Hậu quả của tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn tác động nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn làm gia tăng tỷ lệ mắc các bệnh lý hô hấp như viêm phổi, hen suyễn, ung thư phổi và cả các bệnh tim mạch, đột quỵ. Riêng tại Việt Nam, mỗi năm có hàng chục nghìn ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí. Không chỉ dừng lại ở đó, ô nhiễm không khí còn gây thiệt hại kinh tế nặng nề. Chi phí y tế tăng cao, năng suất lao động giảm sút do người lao động mắc bệnh hoặc nghỉ việc thường xuyên. Bên cạnh đó, sự suy giảm chất lượng môi trường sống tại các đô thị cũng làm giảm sức hấp dẫn đối với du khách và các nhà đầu tư nước ngoài, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững của đô thị.
Trước thực trạng này, việc giảm thiểu ô nhiễm không khí không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, đòi hỏi những biện pháp quyết liệt và đồng bộ từ chính quyền, doanh nghiệp đến từng cá nhân. Để giảm thiểu ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Mỗi bên cần thực hiện các biện pháp cụ thể và quyết liệt nhằm cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Chính phủ cần ban hành và thực thi các quy định nghiêm ngặt về khí thải đối với các phương tiện giao thông và hoạt động công nghiệp, đồng thời tăng cường kiểm tra và xử lý các vi phạm để tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, hiệu quả trong việc kiểm soát ô nhiễm. Đặc biệt, cần khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió, áp dụng chính sách ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng xanh và thúc đẩy hệ thống giao thông công cộng để giảm tải lượng phương tiện cá nhân. Tại TP.HCM, việc yêu cầu xe máy phải đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 4 và Euro 5 đã giúp giảm lượng khí độc hại, trong khi Hà Nội đã triển khai các tuyến xe buýt điện để cải thiện chất lượng không khí. Bên cạnh đó, xây dựng các khu vực xanh trong đô thị, như các công viên và cây xanh dọc các tuyến phố, cũng là giải pháp quan trọng giúp giảm bụi mịn và cải thiện môi trường sống, điển hình như công viên Tao Đàn ở TP.HCM. Những hành động thiết thực này không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm mà còn nâng cao chất lượng sống của người dân.
Doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm ô nhiễm không khí. Đầu tư vào công nghệ sản xuất thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu khí thải là một trong những giải pháp hiệu quả. Các nhà máy và cơ sở sản xuất cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về khí thải và xử lý chất thải để hạn chế tác động xấu đến không khí. Đồng thời, các công trình xây dựng cũng phải áp dụng các biện pháp kiểm soát bụi bặm và khí thải trong quá trình thi công, như sử dụng thiết bị giảm bụi và phủ bạt khi xây dựng. Đặc biệt, việc thúc đẩy sản xuất các sản phẩm xanh, tiêu thụ ít năng lượng và ít gây ô nhiễm sẽ góp phần giảm tải áp lực cho môi trường.
Mỗi cá nhân cũng có thể góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí bằng những hành động cụ thể. Hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân và ưu tiên phương tiện công cộng là cách đơn giản nhưng hiệu quả để giảm lượng khí thải từ giao thông. Cộng đồng cũng nên tham gia các phong trào bảo vệ môi trường, như trồng cây xanh, giúp hấp thụ CO2 và cải thiện chất lượng không khí. Bên cạnh đó, tham gia các phong trào bảo vệ môi trường như trồng cây xanh hoặc phân loại rác thải tại nguồn là những hành động thiết thực mà mỗi người dân có thể thực hiện. Ví dụ, dự án "Trồng cây xanh vì một TP.HCM sạch hơn" đã được tổ chức ở nhiều khu dân cư, giúp tạo ra không gian sống trong lành, góp phần giảm bớt lượng CO2 trong không khí. Các gia đình có thể chủ động phân loại rác thải từ nguồn, hạn chế việc đốt rác, giúp giảm ô nhiễm không khí do chất thải sinh hoạt.
Giảm thiểu ô nhiễm không khí là trách nhiệm của toàn xã hội, từ Chính phủ, doanh nghiệp đến mỗi cá nhân. Chính phủ cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách và quy định để kiểm soát khí thải, doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ xanh, và mỗi người dân cần có ý thức trong việc bảo vệ môi trường sống của mình. Để bảo vệ bầu không khí trong lành và tạo ra một môi trường đô thị xanh – sạch – đẹp, chúng ta cần hành động ngay hôm nay. Mỗi hành động nhỏ, từ việc sử dụng phương tiện công cộng, trồng cây xanh, đến việc giảm thiểu khí thải từ hoạt động công nghiệp, đều có thể góp phần vào công cuộc bảo vệ môi trường, xây dựng tương lai bền vững cho thế hệ mai sau.
Anh Nguyễn
