VNHN - Kiểm toán Nhà nước cho rằng, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông từ đầu đã thấy phải bù lỗ nhưng các bên liên quan lại chưa nêu cách khai thác hiệu quả.
Thông báo kết quả kiểm toán dự án Đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra trách nhiệm của Bộ Giao thông Vận tải - trong giai đoạn phê duyệt tổng mức đầu tư và đánh giá hiệu quả. Khi phân tích tính kinh tế, chủ đầu tư không xem xét đến chi phí vận hành chiếm tỷ trọng lớn trong giai đoạn khai thác, dẫn đến kết luận dự án hiệu quả về mặt kinh tế là thiếu chính xác.
Phương án tài chính ngay từ khi lập dự án đã phải bù lỗ nhưng các bên có liên quan chưa đề xuất phương án khai thác hiệu quả. Cụ thể, lưu lượng khách hàng do đơn vị tư vấn lập dự án giả định tính toán, phân tích cao hơn nhiều so với số liệu dự báo của Viện Chiến lược giao thông vận tải. "Phân tích hiệu quả tài chính cho thấy tỷ lệ hoàn vốn nội bộ thấp hơn lãi suất vay, giá trị hiện tại ròng âm. Tỷ số lợi ích chi phí xét trên góc độ tài chính cho thấy sẽ phải bù lỗ.
Đoàn tàu đường sắt Cát Linh - Hà Đông được đưa về từ lâu nhưng đến nay dự án vẫn chưa được bàn giao để đưa vào vận hành.
Tuy nhiên các đơn vị liên quan chưa thẩm tra, đánh giá nội dung này", thông báo của Kiểm toán Nhà nước nêu. Cơ quan kiểm toán cũng cho rằng, Bộ Giao thông Vận tải tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án, tổng mức đầu tư từ 8.769 tỷ đồng lên 18.000 tỷ đồng (tăng 9.231 tỷ đồng, hơn gấp đôi) khi chưa báo cáo Thủ tướng để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội là chưa đúng luật.
Đồng thời, bộ này điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư trong quyết định vào tháng 5/2017 gồm chi phí trả nợ gốc phần vay lại 250 triệu USD là chưa đúng quy định, bổ sung chi phí xây lắp tăng 21 triệu USD do thay đổi biện pháp đầu tư khi chưa có tính toán chi tiết, thiếu cơ sở pháp lý.
Tư vấn Trung Quốc đã tính "nói quá lên" hiệu quả khai thác dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông.
Tổng mức đầu tư điều chỉnh tăng hơn gấp đôi nhưng chủ đầu tư chưa chứng minh được hiệu quả tài chính, hiệu quả kinh tế xã hội do việc điều chỉnh dự án mang lại. Tính toán ban đầu chưa thể hiện cơ sở đơn giá các hạng mục chi phí - đây vốn là một trong những cơ sở xây dựng tổng mức đầu tư. Ngoài ra, thông báo kết luận kiểm toán cũng nêu những vấn đề liên quan tới nhà thầu Trung Quốc. Đến nay, dự án đã ký kết 3 hiệp định vay gần 670 triệu USD từ Trung Quốc.
Việc vay vốn Trung Quốc, theo đánh giá của Kiểm toán Nhà nước trước mắt giải quyết được các vướng mắc về vốn cho dự án. Tuy nhiên, phía Việt Nam cũng phải chấp nhận những ràng buộc, bất lợi như phải chỉ định nhà thầu Trung Quốc thực hiện khối lượng công việc có giá trị khoảng 13.751 tỷ đồng, chiếm 77% tổng vốn đầu tư dự án.
Việt Nam phải chấp nhận những ràng buộc, bất lợi khi chỉ định thầu Trung Quốc làm đường sắt Cát Linh - Hà Đông.
Việc sử dụng vốn vay Trung Quốc tại dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông được đánh giá chưa hiệu quả do phối hợp giải quyết những vướng mắc cơ chế tài chính chậm. Chưa kể, Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt kế hoạch gói thầu tư vấn giám sát theo hình thức đấu thầu rộng rãi giữa các nhà thầu Trung Quốc.
Chủ đầu tư không tổ chức thi tuyển thiết kế kiến trúc theo quy định. Cục Đường sắt Việt Nam đã tổ chức đấu thầu và phê duyệt trúng thầu trước khi được Chính phủ cho phép sử dụng nguồn vốn vay Trung Quốc để thanh toán cho gói thầu là chưa đúng quy định, theo Kiểm toán Nhà nước.
Dù đã chạy thử đoàn tàu nhưng đường sắt Cát Linh - Hà Đông vẫn dang dở, chưa hẹn ngày về đích.
Theo hợp đồng EPC, thời gian hoàn thành, chạy thử, bàn giao là năm 2014, sau đó được điều chỉnh kéo dài tới tháng 9/2017. Tuy nhiên, đến nay, công trình vẫn chưa được bàn giao cho chủ đầu tư để đưa vào vận hành. Chủ đầu tư cũng chưa làm rõ trách nhiệm của tổng thầu về những thiệt hại do việc chậm tiến độ gây ra để xử lý.
Dự án mục tiêu hoàn thành vào tháng 6/2014 nhưng qua bốn đời Bộ trưởng là ông Hồ Nghĩa Dũng, ông Đinh La Thăng, ông Trương Quang Nghĩa và hiện là ông Nguyễn Văn Thể vẫn chưa xong. Đăng đàn trả lời chất vấn Quốc hội hồi tháng 6, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể đánh giá, tổng thầu Trung Quốc ở dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông "có năng lực xây dựng tốt, song thiếu kinh nghiệm ở khâu vận hành". Đến hết tháng 6/2018, số vốn rót vào đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông theo báo cáo của chủ đầu tư khoảng 11.337 tỷ đồng. Nhưng kết quả kiểm toán chỉ ghi nhận khoảng 8.679 tỷ đồng đã đầu tư.
Dự án đường sắt đô thị đầu tiên tại Việt Nam nhiều lần "lỗi" hẹn do Tổng thầu Trung Quốc.
Số chênh lệch khoảng 2.656 tỷ đồng do chủ đầu tư tính sai khối lượng 360 triệu đồng, sai đơn giá 175 tỷ đồng, sai khác 698 tỷ đồng, chưa đủ điều kiện quyết toán 1.781 tỷ đồng. Do đó, Kiểm toán Nhà nước đề nghị giảm thanh toán 175 tỷ đồng, chủ đầu tư thương thảo với tổng thầu để xử lý, giảm trừ 428 tỷ đồng. Bên cạnh đó, cơ quan này cũng đề nghị hạch toán giảm chi phí quản lý, phí cam kết, nợ gốc, lãi vay 269 tỷ đồng. Bên cạnh góc độ tài chính, cơ quan kiểm toán cũng đề nghị xử lý trách nhiệm tập thể và cá nhân liên quan đến việc phê duyệt điều chỉnh hơn gấp đôi tổng mức đầu tư và phê duyệt đấu thầu giữa các nhà đầu tư Trung Quốc không đúng.
