VNHN - Là một huyện miền núi nằm ở miền Tây tỉnh Nghệ An, cách thành phố Vinh khoảng 100 km, Anh Sơn là huyện được UNESCO đưa vào danh sách các địa danh thuộc Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An. Không chỉ là mảnh đất có bề dày truyền thống, Anh Sơn còn là miền đất của rất nhiều di tích và danh thắng; đặc biệt là những di tích văn hóa lịch sử mang ý nghĩa tâm linh, theo thời gian đã để lại cho hậu thế những giá trị trao truyền hết sức quý báu. Cho nên, nói đến du lịch Anh Sơn, bên cạnh những dấu ấn về một cảnh quan đẹp say đắm lòng người, không thể không nói đến tiềm năng, lợi thế và sự phát triển của du lịch tâm linh.
Thế mạnh về Du lịch tâm linh
Huyện Anh Sơn (Nghệ An) không chỉ có nhiều cảnh quan đẹp làm say đắm lòng người, mà đặc biệt nơi đây còn lưu giữ nhiều di tích ghi đậm dấu ấn của một thời oanh liệt, với những chiến công hiển hách của nhân dân ta trong các cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm, bảo vệ quê hương, đất nước. Cùng với cảnh quan và danh thắng, những Di tích lịch sử- văn hóa đã trở thành những tài sản vô giá tạo nên tiềm năng quý báu để Anh Sơn có thể phát triển mạnh về Du lịch (trong đó đặc biệt coi trọng thế mạnh về du lịch tâm linh), từng bước đưa du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế quan trọng của huyện. Với Anh Sơn, Du lịch tâm linh thực chất là loại hình du lịch văn hóa, lấy yếu tố văn hóa tâm linh làm mục tiêu nhằm thỏa mãn nhu cầu tâm linh của con người trong đời sống tinh thần và qua đó cũng hướng con người đến những giá trị truyền thống và chân thiện mỹ nhiều hơn.
Nghĩa trang Liệt sỹ Việt Lào - điểm nhấn du lịch tâm linh của huyện Anh Sơn
Hiện nay, ở huyện Anh Sơn có 123 di tích đã được UBND Tỉnh phê duyệt (trong đó có 01 di tích lịch sử cấp Quốc gia, 01 di chỉ khảo cổ học cấp Quốc gia, 6 di tích cấp tỉnh) cùng với nhiều danh thắng, tạo thành quần thể chứa đựng giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể hết sức phong phú, đầy tiềm năng cho phát triển du lịch, đồng thời đáp ứng nhu cầu đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân.
Điểm đến của du lịch tâm linh ở Anh Sơn khá phong phú, với nhiều di tích cuốn hút sự quan tâm của du khách: Di chỉ khảo cổ hang Đồng Trương ở xã Hội Sơn là một địa điểm khảo cổ học chứa đựng dấu tích của cả hai nền văn hóa nổi tiếng nhất ở Việt Nam, đó là: văn hóa Hòa Bình và văn hóa Đông Sơn. Đây cũng là minh chứng cho bề dày lịch sử của mảnh đất Anh Sơn từ hai nền văn hóa đó. Tại đây đã khai quật được một số lượng lớn hiện vật như: đồ đồng, gốm, thủy tinh… và nhiều mộ táng thời Đông Sơn, đó là những di vật văn hóa quý hiếm còn lại, có thể cung cấp cho khoa học ngày nay nhiều điều bất ngờ, lý thú. Với những giá trị khảo cổ học tiêu biểu, Hang Đồng Trương đã được nhà nước xếp hạng Di tích khảo cổ cấp Quốc gia. Đây là niềm vinh dự, tự hào, đồng thời cũng là trách nhiệm lớn lao của Đảng bộ và nhân dân huyện Anh Sơn trong việc bảo vệ và phát huy giá trị của di tích trong tiến trình phát triển.
Đền Cửa Lũy - ngôi đền thiêng đang trở thành điểm đến của du khách
Di tích đền Cửa Lũy ở xã Hoa Sơn là một ngôi đền nằm nép mình dưới chân một ngọn núi đá với dáng vẻ rêu phong trầm mặc. Được khởi dựng từ thế kỷ XV để thờ phụng những người có công với dân, với nước trong cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc phương Bắc do Lê Lợi lãnh đạo, từ bao đời nay đền Cửa Lũy là niềm tự hào của người dân vùng đất Hoa Sơn. Trong đền có thờ Thánh Mẫu Luỹ Sơn - một người nữ y đã hết lòng thương yêu và chăm lo cứu chữa bệnh tình cho nghĩa quân Lam Sơn…Đền Cửa Lũy có tiếng là ngôi đền thiêng. Đền đã trở thành nơi cầu phúc cầu lộc, là một địa điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh không chỉ của nhân dân huyện Anh Sơn, mà còn là của nhân dân miền núi phía Tây xứ Nghệ. Đền Cửa Lũy đã được được xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh năm 2011.
Ngày 2/7/2018, UBND huyện Anh Sơn đã tổ chức công bố Quy hoạch chi tiết xây dựng công trình bảo tồn, tôn tạo Khu di tích lịch sử văn hóa tâm linh đền Cửa Lũy gắn với phát triển du lịch trên địa bàn. Việc bảo tồn, tôn tạo khu di tích lịch sử văn hóa tâm linh đền Cửa Lũy có ý nghĩa giáo dục truyền thống yêu nước và lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ người Việt Nam; góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân, qua đó góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và du lịch của huyện Anh Sơn và các huyện miền Tây tỉnh Nghệ An.
Hiệu Yên Xuân thuộc xã Lĩnh Sơn là nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử có giá trị trong những năm tháng đầu đầy khó khăn, thử thách của phong trào cách mạng: Nơi đây trở thành đầu mối liên lạc của tổ chức Thanh niên cách mạng ở Anh Sơn vào cuối những năm 20 của thế kỷ XX để tập hợp những người tiến bộ, giác ngộ cách mạng đưa vào Tổ chức Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội tại Anh Sơn. Tháng 9/1929 tại đây diễn ra Hội nghị bí mật thành lập Chi bộ Đông Dương cộng sản Đảng đầu tiên ở Anh Sơn. Tháng 11/1929, tại đây thành lập Tổng Nông hội Nghệ An… Với những giá trị lịch sử có được, Hiệu Yên Xuân trở thành một di tích lịch sử, là nơi chứng kiến tinh thần yêu nước đầu thế kỷ XX của người dân Anh Sơn và trong vùng.
Cùng với Hiệu Yên Xuân, Đình Yên Phúc (xã Phúc Sơn) được xây dựng từ thời hậu Lê, cũng là một địa chỉ đỏ trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh trong thời kỳ 1930 - 1931. Đền thờ Trương Hán nằm trên ngọn núi Tả Ngọn, ngoảnh mặt ra con khe Trằng Thượng thuộc xóm 3 - xã Thọ Sơn, được xây dựng từ thời Hậu Lê để thờ Tri phủ châu Trà Lân Trương Hán - người đã có công giúp Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn duy trì binh lương, củng cố lực lượng tiến đánh Trà Lân, góp phần tạo nên chiến công lừng lẫy “miền Trà Lân trúc chẻ tro bay” đánh thắng giặc Minh. Đền thờ Lý Nhật Quang tại xã Vĩnh sơn được khởi công xây dựng năm 2009 để thờ Lý Nhật Quang - người có công chỉ huy quân dẹp loạn, mang lại bình yên cho nhân dân (giữa thế kỷ XI). Ngôi đền là điểm đến cho người dân xã Vĩnh Sơn và các xã lân cận thuộc huyện Anh Sơn có thêm một “địa chỉ tâm linh” để gửi gắm bao ước vọng về cuộc sống bình an, mưa thuận gió hòa và phúc, lộc, thọ, khang, ninh.
Đặc biệt, di tích về tâm linh ở Anh Sơn còn có Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc tế Việt - Lào (thuộc khối 5 thị trấn Anh Sơn) - nơi yên nghỉ của hơn 11.000 liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh trên chiến trường nước bạn Lào… Trên tổng diện tích 6,8 ha, Nghĩa trang có qui hoạch kiến trúc nghiêm trang, đẹp đẽ, tạo được cảm giác vừa gần gũi, vừa linh thiêng giữa người âm và người dương và được chia thành các khu qui tập mộ. Đây là nghĩa trang duy nhất của Việt Nam mang tên hai quốc gia, hai dân tộc. Tinh thần đó đã được khắc sâu vào văn bia dựng ở hai bên phải, trái ở sân đài chính, một bia chữ việt, một bia chữ Lào. Trong lòng người đang sống hôm nay, Nghĩa trang liệt sỹ Việt - Lào là một địa chỉ linh thiêng, mà ở đó còn có bao câu chuyện ly kì và xúc động từng diễn ra, để lại bao nỗi niềm mà chỉ có từ góc độ văn hóa tâm linh mới có thể lý giải được. Các liệt sỹ đã làm cho “Hồn thiêng sông núi” có thêm ánh hào quang tỏa sáng cuộc đời.
Tất cả những di tích đó đều thấm đẫm nghĩa khí của con người Anh Sơn trong các giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc. Hơn thế, hệ thống các di tích, danh thắng gắn với tên đất, tên người, những lễ hội, huyền tích đậm chất văn hóa vùng miền chính là biểu hiện của truyền thống văn hóa của con người Anh Sơn - xứ Nghệ. Trong dòng chảy của thời gian, truyền thống văn hóa ấy đã ngày một kết tinh, hòa quyện, là nền tảng quan trọng góp phần vào sự phát triển của quê hương Anh Sơn hôm nay và mãi về sau.
Kết nối để cùng phát triển
Để thúc đẩy phát triển du lịch nói chung, du lịch tâm linh nói riêng, huyện Anh Sơn đã và đang triển khai thực hiện nhiều giải pháp cụ thể gắn với thực tế của địa phương và chủ trương chung của tỉnh Nghệ An về phát triển du lịch. Anh Sơn có rất nhiều di tích lịch sử văn hóa, trong đó, Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc tế Việt - Lào được coi là “điểm nhấn”về du lịch tâm linh, du lịch về nguồn của huyện. Đây không những là địa chỉ giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, mà còn là điểm về nguồn, thăm viếng người thân của hàng ngàn gia đình, hàng ngàn du khách mỗi năm.
Những đồi chè xanh mướt là thế mạnh du lịch nông nghiệp của huyện Anh Sơn
Với định hướng đó, Huyện Anh Sơn và BQL Nghĩa trang cùng với Sở LĐ-TB&XH Nghệ An phối hợp kết nối với các điểm di tích danh thắng khác của tỉnh như: Kim Liên, Truông Bồn, điểm di tích KM số 0 (Tân Kỳ), Khu sinh thái văn hóa Mường Thanh (Diễn Châu), VQG Pù Mát... để có sự hỗ trợ quảng bá điểm đến này cho du khách; quan tâm chỉ đạo các công ty lữ hành để kết nối, quảng bá cho du lịch Anh Sơn. Vấn đề quy hoạch và phát triển nhà hàng, khách sạn trên địa bàn phục vụ khách du lịch được chú trọng; cùng với đó là quy hoạch mở rộng khu tâm linh Cửa Lũy; tích cực kêu gọi đầu tư các dự án du lịch, tiêu biểu là Dự án du lịch sinh thái sông Giăng - Bản Vều nhằm khai thác tốt hơn Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An. Đó còn là Dự án phát triển làng nghề gắn với du lịch như nghề dệt thổ cẩm tại bản Bộng, xã Thành Sơn để du khách được tham gia vào các công đoạn dệt thổ cẩm, thưởng thức ẩm thực độc đáo, chọn những món quà thổ cẩm tinh xảo làm quà. Ngoài ra còn một số dự án trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử, di tích cách mạng gắn với các lễ hội trên địa bàn đang được quy hoạch và xây dựng.
