VNHN - Hẹn gặp Anh tại văn phòng làm việc ngay ngắn trong khuôn viên khang trang, hiện đại của Học viện Quân y, Bộ Quốc phòng, Đại tá, TS. Hoàng Anh Tuấn - Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo, Nghiên cứu Độc học và Phóng xạ, Học viện Quân y đã tiếp đón tôi với vẻ chân tình, niềm nở. Buổi trò chuyện gần gũi, cởi mở cùng anh đã giúp chúng tôi thêm hiểu, cảm nhận và khâm phục những chuyến đi thực tế, những công trình khoa học quan trọng và những đóng góp lớn lao của anh với chuyên ngành độc học và phòng nguyên quân sự.
PV: Chào Anh, cơ duyên nào đã đưa anh đến và gắn bó với lĩnh vực nghiên cứu độc học, phóng xạ vốn còn nhiều hạn chế cũng như chưa nhận được nhiều sự quan tâm đầu tư tương xứng ?
Đại tá, TS. Hoàng Anh Tuấn: Tôi vẫn nhớ như in những ngày đó, vào tháng 10 năm 1990. Mang theo nhiều hoài bão, dự định lớn lao sau những năm tháng miệt mài học tập, nghiên cứu, tôi đã tốt nghiệp hệ ĐH Học viện Quân y, tràn đầy khát vọng đóng góp cho sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ sức khỏe quân đội, nhân dân đất nước. Nhận công tác làm bác sĩ điều trị ở Đại đội 24, Trung đoàn 148, Sư đoàn 316, Quân khu 2, khi được đơn vị cử đi làm nghiên cứu sinh ở Học viện Quân y, tôi đặc biệt say mê và cảm thấy thú vị với đề tài độc học. Có lẽ bạn thấy lạ, nhưng đề tài này lôi cuốn tôi lại bắt đầu từ nỗi sợ... rắn của bản thân. Sợ rắn nhưng trong một cuộc diễn tập tổng hợp cuối năm cùng đơn vị, tôi vẫn hành quân đêm qua nhiều khu vực rừng núi của các tỉnh Tây Bắc với rất nhiều cảnh báo về nguy cơ bị rắn cắn. Ở một đất nước nhiệt đới như Việt Nam nhưng hiện chúng ta chưa có đủ thuốc đặc trị rắn cắn. Bộ đội, nhân dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn mỗi khi gặp tình huống vẫn còn dựa nhiều vào những bài thuốc dân gian, những “ông lang gia truyền” là chính. Tôi đã dành nhiều thời gian lăn lộn ở trại ngựa để lấy máu ngựa bào chế huyết thanh kháng độc. Từ nỗi sợ rắn khi tham gia những cuộc diễn tập trên địa hình rừng núi, nhờ đi sâu tìm hiểu, tôi mới thấy đây là một khoảng trống lớn của ngành y tế Việt Nam. Để dẹp tan nỗi sợ hãi đó, tôi quyết định hướng nghiên cứu của mình về các loài rắn độc và cách xử lý. Từ những tìm hiểu bước đầu, tôi lại hướng sang nghiên cứu về các loại chất độc quân sự. Lúc bấy giờ, nghiên cứu về chất độc quân sự thiếu thốn tài liệu và cũng là lĩnh vực “khô, khó, khổ” của ngành quân y, rất ít người tham gia. Từ đó đến nay đã hơn 20 năm, tôi vẫn thầm lặng làm việc và nghiên cứu chuyên sâu vào lĩnh vực này.
PV: Hiện nay, nhiều địa phương, vùng miền xa xôi của đất nước còn tồn tại sự thiếu xót về thông tin chi tiết của những loại nấm độc, thực vật độc cũng như cách phòng ngừa. Để khắc phục tình trạng trên, Anh và tập thể cán bộ Trung tâm Đào tạo, Nghiên cứu Độc học và Phóng xạ đã có những biện pháp cụ thể ra sao, thưa Anh ?
Đại tá, TS. Hoàng Anh Tuấn: Mỗi khi các bạn có dịp đi dọc các tỉnh miền núi biên giới phía Bắc, nhất là các tỉnh Tây Bắc, ở đâu chúng ta cũng thấy các sản phẩm truyền thông như phim, ảnh, tờ rơi, tài liệu tuyên truyền về thực vật độc, nấm độc. Các trung tâm y tế cơ sở được chúng tôi tích cực hỗ trợ, cung cấp tài liệu nhận dạng, chẩn đoán, xử trí cấp cứu và điều trị ngộ độc thực vật. Những sản phẩm đó là thành quả nghiên cứu miệt mài của các nhà khoa học thuộc trung tâm do cá nhân tôi chủ trì, được Bộ Y tế nghiệm thu và cho phát hành trong cộng đồng cũng như hướng dẫn mạng lưới y tế cơ sở triển khai, áp dụng. Hoạt động này đã giúp giảm đáng kể số vụ, số người tử vong do ngộ độc nấm, thực vật độc những năm vừa qua. Gần đây, trên cơ sở kết quả của đề tài nghiên cứu về thực vật độc, nấm độc, tôi đã trực tiếp biên soạn cuốn tài liệu “Ngộc độc nấm độc, thực vật độc biện pháp cấp cứu và điều trị dự phòng” đồng thời tổ chức tập huấn phòng chống ngộ độc nấm độc thực vật độc, nấm độc cho các bác sỹ của ngành y tế tỉnh Vĩnh Phúc. Lớp tập huấn đã thu được kết quả tốt được các đồng nghiệp đánh giá cao. Từ thực tế ở các địa phương, tôi vẫn đang ấp ủ một dự án lớn là “xây dựng bản đồ kỹ thuật số các loại thực vật độc trên địa bàn miền núi Việt Nam”. Trên thực tế, tôi đã xây dựng bản đồ kỹ thuật số về các loại thực vật độc cho một số tỉnh miền núi phía Bắc, để từ đó có giải pháp dự phòng căn cơ cho nhân dân trên địa bàn. Với mong muốn có thể áp dụng những đề tài của mình phổ rộng trên khắp cả nước, từ đầu năm 2019 đến nay, tôi tham gia nhiều chuyến công tác, phổ biến kiến thức về độc học và phòng nguyên quân sự cho cán bộ chiến sỹ cũng như để thực hiện thêm nhiều những công trình nghiên cứu khoa học quan trọng tiếp theo tại nhiều đơn vị quân đội ở các tỉnh, thành trên khắp mọi miền Tổ quốc như: Hà Giang, Lào Cai, Hòa Bình, Đà Nẵng, Cần Thơ, Bình Định, An Giang, Tây Ninh, Tp. Hồ Chí Minh, Gia Lai, Kon Tum, Bình Dương, Đồng Nai… Ngoài ra, một lĩnh vực khác mà tôi cũng rất quan tâm chú trọng, đó là việc điều trị nhiễm độc các chất độc có nguồn gốc từ động vật và thực vật. Bởi điều này không chỉ có giá trị đối với chăm sóc sức khỏe bộ đội mà đặc biệt quý đối với đồng bào các vùng miền núi, biên giới. Trong đó, đề tài “Nghiên cứu độc tố nấm mốc ở bánh ngô gây ngộ độc tại tỉnh Hà Giang” mà tôi tâm đắc đã được đánh giá là một đề tài xuất sắc. Khi đọc được tin trên báo chí về một số đồng bào thiểu số bị thiệt mạng khi ăn bánh ngô có nấm mốc, tôi đã tiến hành tìm hiểu cũng như tham gia chủ trì nghiên cứu các giải pháp cấp cứu, điều trị ngộ độc do các loại nấm độc thường gặp gây ra tại nhiều địa phương khác như Cao Bằng, Bắc Kạn, Vĩnh Phúc… Năm 2018, tôi triển khai thành công dự án nghiên cứu, sản xuất thuốc chống độc đặc hiệu các loại chất độc quân sự và các biện pháp tiêu độc, tẩy xạ khi có chiến tranh, sự cố hóa học hoặc hạt nhân.
PV: Vừa là một nhà quản lý, một chuyên gia về chất độc, phóng xạ nhưng cũng đồng thời là một nhà giáo, nhà khoa học giảng dạy tại Học viện Quân y, mong anh có thể chia sẻ thêm cùng tôi về những tâm huyết cũng như dấu ấn trong công tác đào tạo, nghiên cứu của mình ?
Đại tá, TS. Hoàng Anh Tuấn: Rất mừng là cho đến nay, nhiều học viên sau đại học do tôi hướng dẫn cũng đề xuất rất nhiều đề tài, hướng nghiên cứu sát với thực tiễn. Đồng thời, tôi đã xuất bản 2 cuốn sách, tham gia biên soạn và xuất bản 3 cuốn sách, làm chủ nhiệm hoặc tham gia 21 chương trình, đề tài nghiên cứu khoa học, công bố trên 60 bài báo khoa học quan trọng, tiêu biểu như “Nghiên cứu tính an toàn của bài thuốc điều trị viêm gan B trên thực nghiệm”,“Nghiên cứu xây dựng phần mềm hỗ trợ giảng dạy triển khai bãi xử lý vệ sinh bộ phận trạm quân y trung đoàn”, “Nghiên cứu Độc tính và ảnh hưởng của lá ngón lên một số chỉ tiêu hóa sinh, huyết học, tim mạch trên động vật thực nghiệm”, “Nghiên cứu xác định độc tính cấp tính (LD50) của một số loài nấm độc, thực vật độc thường gặp tại tỉnh Vĩnh Phúc trên động vật thực nghiệm”… Trong năm 2018, 2019 tôi đã có 3 bài báo được đăng trên các Tạp chí quốc tế.
Đại tá, TS. Hoàng Anh Tuấn trong chuyến tập huấn cho cán bộ y tế của tỉnh Vĩnh Phúc về phòng chống Nấm độc - Thực vật độc.
PV: Bận rộn là thế, liệu anh còn thời gian dành cho gia đình, cho hậu phương của mình ?
Đại tá, TS. Hoàng Anh Tuấn: Tôi cũng như mọi người, vẫn tâm niệm gia đình là điều quan trọng của mỗi con người chúng ta. Ở đó, sau mỗi ngày làm việc tận tâm, tận lực, tôi lại trở về bên tổ ấm hạnh phúc bên người vợ đảm đang, chu toàn và các con thành đạt của mình. Những người thân yêu chính là nguồn động lực lớn nhất giúp tôi thêm vững tin trong công việc, để có thể cống hiến hết sức mình cho quân đội, cho nhân dân.
PV: Xin trân trọng cám ơn Anh vì cuộc trò chuyện vô cùng ý nghĩa, chúc Anh luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và luôn giữ được ngọn lửa nhiệt huyết để tiếp tục có những cống hiến đáng trân trọng với sự nghiệp đào tạo, nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực độc học, phóng xạ.
