Hội nghị thượng đỉnh về SDG, dự kiến được tổ chức vào tháng 9/2023, sẽ đánh dấu sự khởi đầu một giai đoạn mới của tiến trình tăng tốc hướng tới các SDG và “thổi một luồng sinh khí mới vào hệ thống đa phương”.
Sự đồng thuận toàn cầu mới về các giải pháp đa phương là cần thiết cho các vấn đề hiện tại cũng như trật tự thế giới mới. Để làm được như vậy, cần thúc đẩy sự hội nhập và tham vấn nhiều hơn, đặc biệt là liên quan đến sự đồng thuận địa chính trị về Quan hệ đối tác vì các Mục tiêu (SDG-17). Do đó, bài viết này xem xét tóm tắt ý nghĩa địa chính trị của SDG-17, những đóng góp trong việc đạt được mục tiêu phát triển bền vững và vai trò của Ấn Độ trong lĩnh vực này.
Hành trình từ MDG đến SDG - tầm quan trọng của quan hệ đối tác
Nguồn gốc của SDG có thể bắt nguồn từ “Hội nghị thượng đỉnh Trái Đất” tổ chức tại Rio de Janeiro, Brazil, từ ngày 3-14/6/1992. Hội nghị Rio de Janeiro công nhận bản chất phụ thuộc lẫn nhau của phát triển xã hội, kinh tế và môi trường cũng như tầm quan trọng của những nỗ lực bền vững giữa các ngành để tạo ra hiệu ứng lan tỏa. Hội nghị thượng đỉnh cũng phân loại khái niệm phát triển bền vững là mục tiêu có thể đạt được của mọi người trên khắp thế giới và ở tất cả các cấp quản lý, cho dù là địa phương, quốc gia, khu vực hay quốc tế.
Sau đó, đã có một thỏa thuận toàn cầu nhằm đưa ra chiến lược phát triển mới cho những thực tế đang thay đổi và nhu cầu của thế giới thế kỷ XXI dưới hình thức các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDG) vào năm 2000. Mô hình mới này đã được tái khẳng định và xác định lại vào năm 2002 tại Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới về Phát triển Bền vững ở Johannesburg, nơi “các mục tiêu tổng thể và các yêu cầu thiết yếu cho sự phát triển bền vững” được nhấn mạnh.
MDG là một nỗ lực huy động toàn cầu mang tính lịch sử và hiệu quả với phần thành tựu mà chúng đạt được, cụ thể là giảm mức nghèo đói, tăng cường sự tham gia của các bên liên quan, giảm tỷ lệ tử vong của người mẹ trên toàn cầu và giảm các ca nhiễm HIV mới. Chúng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một khuôn khổ hợp tác phát triển có tổ chức.
Mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ nhưng vẫn tồn tại một số khoảng cách giữa cam kết và thực hiện. Nguyên nhân là do khả năng tiếp cận các nguồn tài chính hạn chế, nhận thức cộng đồng hạn chế, thiếu năng lực thể chế chuyên trách thực hiện và đánh giá, cũng như thiếu sự thay đổi trong mô hình tiêu dùng.
Năm 2015 trở thành một năm quan trọng đối với quản trị toàn cầu khi hành trình từ MDG đến SDG bắt đầu hình thành. Chương trình nghị sự về SDG được xây dựng dựa trên sự thành công của MDG, thu hẹp khoảng cách trong các sáng kiến trước đó. Cựu Tổng thống Ireland Mary Robinson đã mô tả năm 2015 là “thời điểm Bretton Woods đối với thế hệ của chúng ta”.
Là một phần của chương trình nghị sự phát triển sau năm 2015, Chương trình nghị sự 2030 về Phát triển bền vững kêu gọi hành động của tất cả các quốc gia - đang phát triển hoặc đã phát triển. Các mục tiêu khuyến khích các bên tham gia tránh xa cách tiếp cận kinh doanh thông thường và đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau.
Những nguyên tắc cơ bản này kêu gọi tăng cường quan hệ đối tác và cam kết toàn cầu, nhất quán giữa các chính sách quốc gia và toàn cầu, và cân bằng ba khía cạnh của phát triển bền vững: kinh tế, xã hội và môi trường. Đồng thời chúng giải quyết các lĩnh vực quan trọng bằng cách mô phỏng hành động theo năm chủ đề chính: con người, hành tinh, thịnh vượng, hòa bình và quan hệ đối tác.
Ở cấp độ hoạt động, rõ ràng là phương thức hợp tác quốc tế xung quanh phát triển bền vững đã thay đổi mạnh mẽ. Việc chỉ tập trung vào hợp tác Bắc-Nam sẽ làm cho mục tiêu phát triển bền vững trở nên lâu hơn. Do đó, có tuyên bố rằng hành động tập thể có sự tham gia của tất cả các quốc gia và các bên liên quan khác nhau, khu vực tư nhân, xã hội dân sự, các quan chức cấp cơ sở, Nam-Nam và hợp tác tam giác góp phần giải quyết các vấn đề chung và thúc đẩy lợi ích chung. Quan hệ đối tác SDG-17 vì các Mục tiêu nhấn mạnh vào những điều trên và nhấn mạnh rằng “Các Mục tiêu Phát triển Bền vững chỉ có thể được thực hiện khi có cam kết mạnh mẽ đối với quan hệ đối tác và hợp tác toàn cầu”.
Tiến độ của SDG đã bị thách thức bởi những cú sốc lớn trên toàn cầu như đại dịch COVID-19, xung đột Ukraine-Nga, khủng hoảng Afghanistan, chính sách hạn chế thương mại, giá năng lượng cao, khủng hoảng lương thực và bộ ba khủng hoảng hành tinh (biến đổi khí hậu, ô nhiễm và suy giảm đa dạng sinh học). Theo hướng này, việc hợp tác để đối phó với những thách thức, huy động cả nguồn lực hiện có và bổ sung, đồng thời tăng cường hợp tác, điều phối và đoàn kết quốc tế như được nhấn mạnh trong SDG-17 đã đạt được nhiều ý nghĩa hơn.
Danh mục mục tiêu được liệt kê trong SDG-17 kêu gọi các nước phát triển thực hiện đầy đủ các cam kết hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) đối với các nước đang phát triển và kém phát triển nhất (LDC), tăng cường hợp tác quốc tế và khu vực Bắc-Nam, Nam-Nam và tam giác, đồng thời hỗ trợ xây dựng năng lực có mục tiêu và hiệu quả ở các nước đang phát triển để đạt được các kế hoạch quốc gia nhằm thực hiện các SDG.
Ấn Độ củng cố quan hệ đối tác vì lợi ích toàn cầu
Ấn Độ đã đóng góp tích cực thông qua các hành động, chính sách quốc gia và hợp tác với các nước ở cấp độ song phương và đa phương. Điều này củng cố triết lý “Vasudhaiva Kutumbakam” (thế giới là một gia đình) của Ấn Độ như một nền tảng trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ.
Sự hình thành của Liên minh năng lượng Mặt Trời quốc tế (ISA), Liên minh cơ sở hạ tầng chống chịu thiên tai (CDRI), Chuyển đổi kỹ thuật số thông qua Ấn Độ Stacks và “Phong trào lối sống vì môi trường (LiFE)” gần đây là một số ví dụ. Các liên minh chính sách này cung cấp diễn đàn và nền tảng cho hợp tác trên nhiều mặt.
Những hợp tác như vậy cũng giải quyết các thách thức liên quan đến an ninh năng lượng (SDG-7), an ninh lương thực và nghèo đói (SDG-1 và SDG-2), chuyển đổi và đổi mới công nghệ (SDG-9) và hỗ trợ hành động khí hậu (SDG-13).
Bên cạnh việc là một quốc gia đang phát triển, Ấn Độ đã tận dụng những kinh nghiệm cơ bản để thúc đẩy cách tiếp cận phát triển bền vững và lấy con người làm trung tâm thông qua các quan hệ đối tác phát triển trên toàn cầu. Đóng góp của Ấn Độ đối với việc tạo ra sự đồng thuận toàn cầu trên tinh thần hợp tác vì các mục tiêu được liệt kê như sau:
Thứ nhất, năng lượng sạch toàn cầu. Theo kế hoạch hành động của ISA “Một Mặt Trời, một thế giới, một lưới điện” (OSOWOG), liên minh tìm cách tạo ra một mạng lưới năng lượng Mặt Trời chung ở cấp độ toàn cầu. Điều này liên quan đến việc triển khai nhanh chóng và hàng loạt năng lượng Mặt Trời, ổn định nguồn cung cấp năng lượng, thúc đẩy nghiên cứu và phát triển để khắc phục những biến động về khả năng có sẵn của ánh sáng Mặt Trời và luôn duy trì khả năng tải cơ sở đáng tin cậy.
Với việc mở rộng tư cách thành viên cho tất cả các thành viên Liên hợp quốc vào năm 2018, sáng kiến OSOWOG được thúc đẩy để phát triển một mạng lưới xuyên quốc gia nhằm vận chuyển năng lượng Mặt Trời được tạo ra trên toàn cầu đến các trung tâm phụ tải khác nhau.
Hơn nữa, báo cáo mới nhất của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) - “Đầu tư Năng lượng Thế giới 2023” nhấn mạnh rằng đầu tư vào năng lượng sạch đã tăng lên trong những năm gần đây, với sự chuyển đổi chủ yếu là xe điện (EV) và năng lượng tái tạo. Báo cáo nêu rõ rằng Ấn Độ là một trong những điểm sáng đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau để khuyến khích quá trình chuyển đổi năng lượng như một phần trong cam kết không sử dụng năng lượng ròng.
Theo báo cáo, ngoài hoạt động đầu tư năng lượng Mặt Trời năng động ở Ấn Độ, các điểm sáng khác bao gồm xu hướng triển khai năng lượng sạch ổn định ở Brazil và hoạt động của nhà đầu tư đang gia tăng ở các khu vực của Trung Đông, đặc biệt là ở Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE) và Oman. Báo cáo cũng đề cập đến trái phiếu xanh có chủ quyền của Ấn Độ như một dấu mốc cho hệ sinh thái tài chính bền vững mới nổi.
Thứ hai, khả năng phục hồi thảm họa. Theo sáng kiến Liên minh cơ sở hạ tầng chống chịu thiên tai (CDRI) do Ấn Độ dẫn đầu, Cơ sở hạ tầng cho các quốc đảo có khả năng phục hồi (IRIS) đóng vai trò là một "trung tâm tri thức" để các quốc gia thành viên chia sẻ và học hỏi các phương pháp hay nhất liên quan đến việc chống lại thảm họa đối với cơ sở hạ tầng hiện tại và sắp tới.
Theo CDRI, 1 USD đầu tư vào việc làm cho cơ sở hạ tầng trở nên linh hoạt hơn ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình có khả năng tiết kiệm được khoản thiệt hại hơn 4 USD khi xảy ra thảm họa.
Ngoài ra, ước tính rằng trong vài năm qua, một số quốc đảo nhỏ đã mất 9% GDP chỉ trong một thảm họa. Trước số lượng các vụ thiên tai ngày càng gia tăng, IRIS đặt mục tiêu tăng cường cơ sở hạ tầng ở các quốc đảo nhỏ để có khả năng chống chịu tốt hơn trước các thảm họa khí hậu. CDRI nhận được sự hỗ trợ rộng rãi từ các nước đang phát triển cũng như kém phát triển nhất (LDC) và các quốc đảo nhỏ đang phát triển (SIDS).
Thứ ba, một Trái Đất, một sức khỏe. Đại dịch COVID-19 chứng minh rằng những nỗ lực tập thể phải vượt qua biên giới quốc gia. Về vấn đề này, chương trình vaccine Maitri đã thúc đẩy phương châm “Một Trái Đất, một sức khỏe”.
Y tế từ xa và y tế kỹ thuật số cũng đang thay đổi bối cảnh chăm sóc sức khỏe toàn cầu. Do tính chất thay đổi của các trường hợp khẩn cấp xuyên quốc gia, Ấn Độ củng cố vị thế là “nước ứng phó đầu tiên” không chỉ hỗ trợ người dân mà còn mở rộng sự giúp đỡ người dân từ các quốc gia khác.
Thứ tư, lựa chọn lối sống bền vững. Sứ mệnh lối sống vì môi trường (LiFE), do Thủ tướng Modi giới thiệu tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) ở Glasgow, là một phong trào quần chúng nhằm thúc đẩy hành động của cá nhân và cộng đồng để bảo vệ và gìn giữ môi trường.
Theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), việc áp dụng toàn cầu các biện pháp mà LiFE nhắm đến - bao gồm thay đổi hành vi và lựa chọn bền vững của người tiêu dùng - sẽ giảm hơn 2 tỷ tấn (Gt) lượng khí thải carbon dioxide (CO2) toàn cầu hàng năm vào năm 2030.
Ngoài ra, theo đề xuất của Ấn Độ, năm 2023 được Đại hội đồng LHQ (UNGA) chỉ định là “Năm cây kê”. Sáng kiến này giúp nâng cao nhận thức về lợi ích dinh dưỡng và sức khỏe của cây kê (“Shree Anna” như Thủ tướng Narendra Modi đã nêu) và sự phù hợp của chúng đối với việc trồng trọt trong điều kiện khí hậu bất lợi và thay đổi. Điều này mang lại cho Ấn Độ và thế giới cơ hội đóng góp vào an ninh lương thực, đảm bảo sinh kế và thu nhập của nông dân, đồng thời xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là ở những khu vực dễ bị hạn hán hoặc bị biến đổi khí hậu đe dọa.
Các diễn đàn đa phương, chẳng hạn như Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) dưới thời Ấn Độ là nước Chủ tịch, cũng đã điều chỉnh tầm nhìn với Chương trình nghị sự 2030 bằng cách thực hiện các sáng kiến trên. Bộ trưởng G20 cam kết đưa phát triển bền vững vào chương trình nghị sự hợp tác quốc tế.
Thứ năm, phát triển vai trò phụ nữ lãnh đạo. Ấn Độ đang chuyển đổi từ phát triển do phụ nữ sang phát triển do phụ nữ lãnh đạo bằng cách tối đa hóa khả năng tiếp cận của phụ nữ với giáo dục, đào tạo kỹ năng và tín dụng thể chế. Đạt được bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ thông qua phát triển do phụ nữ lãnh đạo cũng là một phần không thể thiếu trong SDG-17.
Sự chuyển đổi từ phát triển của phụ nữ sang phát triển do phụ nữ lãnh đạo không chỉ trao quyền cho phụ nữ về kinh tế mà còn tăng đóng góp vào GDP của quốc gia. Có ước tính rằng chỉ cần mang lại cơ hội bình đẳng cho phụ nữ, Ấn Độ có thể tăng thêm 770 tỷ USD vào GDP vào năm 2025.
Ở cấp quốc gia, Ấn Độ đã đặt việc trao quyền cho phụ nữ vào trung tâm của chương trình nghị sự phát triển Atmanirbhar Bharat. Ấn Độ cam kết hỗ trợ sự phát triển toàn diện ở tất cả giai đoạn của cuộc đời thông qua các chính sách và chương trình như Beti Bachao Beti Padhao, chương trình MUDRA, Mission Poshan 2.0, Jan Dhan Yojana và thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số theo giới tính bằng cách cung cấp công nghệ bằng ngôn ngữ khu vực và Ấn Độ.
Ở cấp độ quốc tế, Ấn Độ không chỉ nêu gương và thể hiện những thực tiễn tốt nhất mà còn thúc đẩy sự đồng thuận lớn hơn giữa tất cả các quốc gia đối với việc thúc đẩy phụ nữ giữ vai trò lãnh đạo. Về vấn đề này, các “Bà mẹ Mặt Trời” của châu Phi, được đào tạo thành kỹ sư dưới sự hỗ trợ phát triển của Ấn Độ để khai thác năng lượng Mặt Trời, đang thắp sáng hàng nghìn ngôi nhà trên khắp lục địa châu Phi. Mô hình phát triển do phụ nữ lãnh đạo của Ấn Độ cũng được Chủ tịch G20 của Ấn Độ đặt làm trọng tâm.
Ở cấp độ toàn cầu, việc đẩy nhanh tốc độ đạt được các SDG cần phải được thực hiện có tính đến các yêu cầu của trật tự thế giới mới đang hình thành. Như đã hình dung trong SDG-17, các chính sách hợp tác và hỗ trợ, ở tất cả các cấp quản trị là chìa khóa để đạt được các mục tiêu. Hơn nữa, các chiến lược và chính sách hỗ trợ này cần đi kèm với việc cải thiện khả năng tiếp cận năng lượng và đóng góp cho phát triển, tài chính, công nghệ và hỗ trợ xây dựng năng lực. Nội tại của SDG-17 là sự phụ thuộc lẫn nhau, hợp tác và đoàn kết toàn cầu mà Ấn Độ muốn thấy được tăng cường và củng cố bằng mọi cách để tạo điều kiện thuận lợi cho việc đạt được các SDG và Chương trình nghị sự 2030./.
