Úng dụng các thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư trong lĩnh vực y tế_Nguồn: shutterstock.com
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là sự kết hợp của công nghệ trong các lĩnh vực vật lý, công nghệ số và sinh học mở ra nhiều cơ hội cho sự nâng cao và phát triển đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của thế giới. Cùng với sự hội nhập kinh tế thế giới và phát triển của nền kinh tế thị trường, cách mạng công nghệ đã đem lại xu hướng mới:
một trong những trục cạnh tranh quan trọng nhất trong cuộc đấu tranh giành quyền lực toàn cầu này là công nghệ tiên tiến. Và không có công nghệ tiên tiến nào quan trọng hơn chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo. Sự hội tụ của cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc, chuỗi cung ứng bán dẫn trị giá hàng nghìn tỷ đô la và những tiến bộ nhanh chóng trong AI đã đưa chúng ta đến một thời điểm quan trọng và nhạy cảm trong các vấn đề thế giới. Trí tuệ nhân tạo đóng vai trò trung tâm trong tiến trình này—là nguồn đòn bẩy, vũ khí và là tiềm tàng của cuộc đấu tranh giành quyền lực lớn này. Trong đó, ngành công nghiệp bán dẫn được dự đoán sẽ có sự tăng trưởng mạnh mẽ trong tương lai gần vì nó đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về vật liệu bán dẫn trong các công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI), xe tự hành, Internet vạn vật và 5G… Kết quả là, các nhà cung cấp không ngừng nỗ lực đổi mới và giành lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
Xu hướng này đang tiến triển với 3 diễn biến chính trong lĩnh vực công nghệ chất bán dẫn:
1.Ngành công nghiệp bán dẫn dự kiến sẽ tăng từ 0,72 nghìn tỷ USD vào năm 2024 lên 1,21 nghìn tỷ USD vào năm 2029, với tốc độ CAGR là 10,86% trong giai đoạn dự báo (2024-2029). Lĩnh vực bán dẫn đang có sự mở rộng nhanh chóng khi chất bán dẫn đang trở thành thành phần cơ bản của công nghệ hiện đại.
2.Tốc độ áp dụng công nghệ bán dẫn chưa từng có này không chỉ làm nổi bật tiềm năng biến đổi của AI mà còn tạo tiền đề cho sự thay đổi lớn trong kết nối toàn cầu và hệ thống kinh tế. Hãy cùng xem xét tốc độ mà công nghệ đã thấm nhuần vào cuộc sống của chúng ta. Phải mất 75 năm để điện thoại cố định đạt tới 100 triệu người dùng trên toàn cầu. Ngược lại, điện thoại di động đạt được cột mốc này chỉ trong 16 năm và internet chỉ mất 7 năm. Cửa hàng Apple mất 2 năm và đáng kinh ngạc là ChatGPT đạt được con số này chỉ trong hai tháng.
3. Địa chính trị của công nghệ chip sẽ định hình tương lai của AI. Tuy nhiên, công nghệ tiên tiến quan trọng nhất thế giới hầu như đều được sản xuất tại một cơ sở duy nhất ở Đài Loan. Hơn nữa, cơ sở đó nằm ở một trong những khu vực địa chính trị căng thẳng nhất trên trái đất—một khu vực mà nhiều nhà phân tích thậm chí tin rằng chiến tranh là điều không thể tránh khỏi trong thập kỷ này. Đây là rủi ro lớn thúc đẩy doanh nghiệp hàng đầu sản xuất chip như Nvidia, Samsung… tìm kiếm các vị trí địa chính trị mới có tiềm năng về nguồn lực tự nhiên, hạ tầng nhân lực và kết nối thị trường, nhưng an ninh chính trị ổn định như Việt Nam để giảm thiểu rủi ro trong dài hạn…
Thực tế cho thấy sự gia tăng quan tâm và sử dụng AI tạo ra nhu cầu cao hơn đối với chất bán dẫn, thúc đẩy ngành công nghiệp đổi mới nhanh hơn và sản xuất ra những con chip có khả năng và hiệu quả hơn. AI với sự hỗ trợ của chuỗi cung ứng chất bán dẫn có thể giúp các lĩnh vực kinh tế bao gồm cả lĩnh vực an ninh quốc phòng phát triển nhảy vọt bởi AI có thể thúc đẩy tăng trưởng năng suất bằng cách tự động hóa các nhiệm vụ, tối ưu hóa quy trình và hỗ trợ ra quyết định. Một nghiên cứu gần đây báo cáo rằng các chuyên gia tư vấn sử dụng AI tạo ra đã hoàn thành trung bình nhiều hơn 12% nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ nhanh hơn 25%...
Tuy nhiên, mặc dù có nhiều lợi ích, làn sóng AI cũng mang đến một làn sóng thách thức. Năng suất AI chủ yếu được các quốc gia giàu có và các công ty công nghệ lớn nắm bắt, tạo ra một số công ty siêu sao toàn cầu. Điều này có nguy cơ làm gia tăng khoảng cách thu nhập khi các quốc gia hàng đầu gặt hái phần lớn lợi ích, bỏ lại các quốc gia đang phát triển phía sau. Hơn nữa, AI có thể làm xói mòn lợi thế cạnh tranh của nhiều nền kinh tế đang phát triển phụ thuộc vào lao động giá rẻ và nó có thể làm giảm các động lực kinh tế cho thương mại và đầu tư, làm suy yếu các nền tảng kinh tế truyền thống và có khả năng ngăn chặn tiến trình thu hẹp khoảng cách thu nhập. AI dự kiến sẽ tự động hóa nhiều ngành nghề, đảo lộn các mô hình tăng trưởng và chiến lược phát triển truyền thống, phá vỡ mối liên hệ giữa tăng trưởng tiền lương và năng suất, đồng thời gia tăng tình trạng thất nghiệp và bất bình đẳng. Sự ra đời của dữ liệu lớn và AI cũng đã làm dấy lên những lo ngại đáng kể về quyền riêng tư, tạo ra những rủi ro mới về thiên vị thuật toán, làm trầm trọng thêm các lỗ hổng an ninh mạng và thúc đẩy thông tin sai lệch…
Nắm bắt được các xu hướng phát triển mới về cách mạng công nghệ và hướng tới sự khởi nghiệp cho đất nước trong kỷ nguyên mới, Thủ tướng Chính phủ mới đây đã ký Quyết định 1018/QĐ-TTg ngày 21/9/2024 về Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2050 – ngành công nghiệp dự kiến sẽ đạt doanh thu 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Theo các nhà chiến lược công nghệ để đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển bền vững công nghiệp bán dẫn non trẻ của đất nước nhằm từng bước hướng tới một kỷ nguyên vươn mình của dân tộc với năng lực cạnh tranh quốc gia, năng suất lao động và mức sống của người dân cao hơn trong việc làm chủ các công nghệ tiên tiến của thời đại 4.0, cần tập trung triển khai và thực hiện bốn giải pháp cơ bản sau :
1. Toàn cầu hoá và các chương trình hội nhập KTQT là các nguồn lực xã hội có tính chất hợp tác xuyên biên giới trong việc tạo ra các thể chế toàn cầu mới có thể được tin cậy để kết nối đối tác và thị trường thế giới. Với các chính sách chủ động hợp tác đối tác chiến lược toàn diện với các nền kinh tế lớn và phát triển công nghệ cao, Việt Nam cần tận dụng các nguồn lực này để nắm bắt cơ hội chuyển đổi này ngay bây giờ nhằm định hình quỹ đạo của ngành công nghiệp chất bán dẫn và thúc đẩy mạnh mẽ kết nối đối tác đầu tư quốc tế
2. Ngành công nghiệp bán dẫn đang trải qua giai đoạn chuyển đổi, được thúc đẩy bởi các khoản đầu tư đáng kể và quan hệ đối tác chiến lược. Sự tăng trưởng này phần lớn được thúc đẩy bởi những tiến bộ trong trí tuệ nhân tạo (AI), đã định hình lại nhu cầu về công nghệ bán dẫn. Trí tuệ nhân tạo đã định hình lại đáng kể ngành công nghiệp bán dẫn bằng cách thúc đẩy nhu cầu về chip chuyên dụng được thiết kế để xử lý các phép tính phức tạp. Chính vì vậy trong chiến lược liên kết ngành công nghiệp (Industrial Cluster) cần đặt trong tâm xây dựng chiến lược liên kết ngành công nghiệp AI với công nghiệp chất bán dẫn nói riêng và các ngành trong điểm nói chung như Nông nghiệp, Năng lượng, Hạ tầng giao thông (bao gồm logistics), Kinh tế biển và Công nghệ cao… để tích hợp AI nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ.
3.Để ngành công nghiệp chất bán dẫn phát triển bền vững, cần xây dựng Hệ sinh thái AI tại các tỉnh, thành phố thông qua phát triển ngành công nghiệp CNTT và các công ty AI trong nước, thúc đẩy quan hệ đối tác với các công ty công nghệ quốc tế và đẩy nhanh việc áp dụng AI trong Chính phủ có thể thúc đẩy xây dựng thể chế hiệu quả, kinh tế thị trường công bằng, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và tăng năng suất lao động. Ngoài ra, cần phát triển các nền tảng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số (băng thông rộng mạnh mẽ, khả năng lưu trữ dữ liệu và khả năng kỹ thuật số) và phát triển kỹ năng (kiến thức số cơ sở đến nghiên cứu AI tiên tiến và đảm bảo các kỹ năng mới được tích hợp vào chương trình giảng dạy của trường học và đào tạo chuyên môn)
4. Phát triển các khuôn khổ quản trị đảm bảo phát triển công nghệ chất bán dẫn và AI có trách nhiệm thông qua việc tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức, giá trị xã hội và môi trường để tránh các rủi ro về việc làm, quyền riêng tư, an ninh mạng và phổ biến thông tin sai lệch (Fake news) và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn
Chắc chắn trong quá trình phát triển đất nước, cùng với việc thực hiện thành công kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 2021-2025, chiến lược công nghệ chất bán dẫn và AI sẽ vừa là động lực, vừa là nguồn lực sản phẩm cơ bản để góp phần quyết định cho sự phát triển mạnh mẽ nền kinh tế cũng như đàm bảo an ninh quốc phòng đất nước trong kỷ nguyên chuyển mình, cất cánh và sánh vai với các nền kinh tế phát triển trong khu vực và thế giới.
TS Đoàn Duy Khương
