VNHN - Không gian mạng là khái niệm rộng, tôi chỉ tập trung khía cạnh quan hệ giữa báo mạng, trang tin và các trang mạng xã hội.
Không gian mạng trong đời sống thông tin hiện đại
Có thể nói phần đông những người đang làm công việc văn phòng, lớp trẻ và cả những người đã nghỉ hưu ở Việt Nam, nhất là ở thành thị, đang sử dụng mạng xã hội(MXH). Không ai có thể phủ nhận sự phổ biến của MXH trong đời sống hiện đại. Do sự phổ biến của MXH là rất lớn, nên ảnh hưởng của MXH đối với các sự kiện xảy ra trong cuộc sống hàng ngày cũng rất lớn.
MXH đang trở thành một phần của cuộc sống hiện đại và nó đã được phổ biến đến mức không thể áp dụng những biện pháp hành chính để ngăn chặn được nữa. Điều đó có nghĩa là chúng ta phải sống chung với MXH, tìm cách tận dụng những thế mạnh của nó và hạn chế bớt những ảnh hưởng tiêu cực của MXH, chứ không thể né tránh nó.
Khi ra đời, MXH là công cụ để các thành viên trao đổi, chia sẻ tâm sự với nhau, nhưng nay MXH đã vượt ra ngoài khuôn khổ ấyvà trở thành một nguồn cung cấp và chia sẻ thông tin quan trọng.
Rất nhiều thông tin được các thành viên MXH chia sẻ với nhau và những thông tin này đang tác động vào tâm tư, tình cảm và suy nghĩ của những người dùng MXH. Điều này tác động đến chức năng dẫn dắt dư luận xã hội của báo chí.
minh họa - Internet
Nguy cơ và thách thức
MXH đang tác động rất lớn đến hoạt động báo chí, cả theo hướng tích cực lẫn tiêu cực. Về mặt tích cực, MXH đang là nguồn gợi ý thông tin rất hữu hiệu cho các báo. Không có bất cứ tờ báo nào có được nguồn cộng tác viên dồi dào như MXH.Gần như bất cứ sự kiện nào xảy ra,ở bất kỳ đâu, cũng đều được nhanh chóng chia sẻ, thậm chí trực tiếp, trên MXH.Đây là nguồn gợi ý thông tin rất quý báu cho các báo.Vấn đề là các báo phải kiểm chứng những thông tin này trước khi đăng tải.
MXH là kênh phổ biến báo chí rất hiệu quả, nhất là với báo điện tử. Những tin bài chia sẻ trên MXH luôn có lượng bạn đọc cao hơn hẳn. Đây là lý do để nhiều báo mở Fanpage, hay chia sẻ bài trên MXH, nhằm làm tăng lượng view và pageview.
Về mặt tiêu cực, thông tin trên MXH nhanh nhưng có rất nhiều thông tin giả, tin không chính xác, tin chỉ có một nửa sự thật, tin đưa theo suy nghĩ chủ quan của người tung tin. Những người tung tin trên MXH không chịu trách nhiệm về nội dung tin, nhưng nếu báo chí đưa lên thì báo phải chịu trách nhiệm pháp lý về thông tin này.Thời gian qua nhiều báo đã bị xử phạt vì đăng tải thông tin không được kiểm chứng trên MXH.Điều này đòi hỏi sự nhạy bén của người xử lý thông tin. MXH Facebook đã có công cụ cho người dùng “làm báo ngay trên MXH”, biến bất cứ ai cũng có thể trở thành người làm báo. Điều này làm cho MXH trở thành “báo chí”, trở thành nguồn cung cấp thông tin cho bạn đọc và vì thế tác động rất lớn đến hoạt động báo chí truyền thống.Trên thực tế MXH đang kéo bạn đọc ra khỏi dòng báo chí truyền thống.
MXH cũng đang đồng thời lôi kéo quảng cáo ra khỏi các báo truyền thống. Rất nhiều báo in, kể cả những báo lớn trong truyền thống, đã phải đóng cửa. Doanh thu quảng cáo của các báo điện tử,phát thanh, truyền hình cũng bị sụt giảm, do các công ty tìm đến MXH như một công cụ để quảng bá sản phẩm vừa rẻ tiền, vừa hiệu quả.Điều này làm thay đổi hoạt động kinh doanh báo chí.
Trước sức ép về tốc độ thông tin, doanh số kinh doanh, những thông tin chính thống, nghiêm túc, tử tế cần được phổ biến tới độc giả đang đứng trước nguy cơ trở thành thông tin PR (nghĩa là cần phải trả tiền mới đăng lên, đăng lên thì độc giả cũng ít đọc....y như thông tin truyền thông quảng cáo PR.
Như vậy, đã xảy ra một cuộc chiến khốc liệt nữa giữa thông tin sạch và thông tin đen, thông tin ko chính thống. Đây là bản chất về thông tin báo mạng, không gian mạng và làm đau đầu ko chỉ cơ quan quản lý mà cả làng báo hiện nay.
Làm thế nào để thông tin sạch, tử tế, đàng hoàng, có văn hóa....không bị lép vế, ko bị biến thành thông tin PR như PR sản phẩm?
Báo chí nên làm gì trước thách thức không gian mạng
Báo chí chính thống không thay đổi nguyên tắc đưa tin nhưng điều chỉnh cách thức hình thức thông tin mềm mại như trên không gian mạng. Với những thông tin sạch, chính thống, tử tế cũng cần thay đổi cách viết (phong cách báo chí) cho phù hợp với độc giả, đặc biệt là độc giả trẻ, trí thức trẻ. Biến một vấn đề kiểu cũ, phong cách cũ.....thành một vấn đề hấp dẫn giới trẻ, chạm đúng vào trái tim, khối óc của người trẻ hiện nay như họ vẫn đang ‘chơi’ trên mạng xã hội.
Cần thu hút, lôi kéo trí thức trẻ tham gia cùng làm báo, đội ngũ này tham gia đưa tin viết bài (tòa soạn, BBT có kiểm soát, kiểm chứng thông tin trước khi đăng) các thông tin đúng đắn, chính thống thay vì họ đăng quan điểm trên mạng xã hội, cơ chế mở này sẽ có nhiều tác dụng cùng lúc.
Đặc biệt chú ý vấn đề tương tác phản hồi (comment) của độc giả phải đủ hấp dẫn như mạng xã hội. Bình luận (comment) là một trong những thuộc tính quan trọng nhất của báo điện tử. Hầu hết các báo điện tử đều có mục bình luận ở cuối mỗi bài báo để bạn đọc vào góp ý, bình luận về nội dung của bài viết. Mục bình luận này làm cho báo chí và bạn đọc gắn kết với nhau, làm cho báo điện tử gần gũi hơn, hấp dẫn hơn với bạn đọc.
Bạn đọc báo điện tử không đơn thuần là tiếp nhận thông tin từ báo cung cấp mà họ còn có ý kiến, đồng thuận hoặc tranh luận, với thông tin mà báo nêu. Đây là đặc điểm cơ bản nhất khiến cho báo điện tử khác với báo giấy, báo hình và báo nói; mặt khác, nhờ tính đa chiều của báo điện tử, nếu biết tận dụng thì đây là phương tiện hữu hiệu nhất để tuyên truyền các chủ trương, đường lối, chính sách, quan điểm của Đảng, Nhà nước với cộng đồng độc giả trên mạng, đấu tranh với những thông tin sai trái, độc hại trên mạng.
Thông qua các comment (đặc biệt là các comment không được duyệt cho lên trang vì phạm luật) có thể biết được thái độ của các thành phần trong xã hội trước những vấn đề mà cơ chế, chính sách tạo ra; đây mới là phản biện thật sự của xã hội giúp các cơ quan ban ngành hiểu rõ hơn trình độ dân trí, nguyện vọng của dân để điều chỉnh cơ chế, chính sách cho phù hợp.
