Bắc Hà phiên âm ra từ chữ Pác Há, theo tiếng Tày có nghĩa là Trăm bó gianh. Chuyện kể rằng ngày xưa cả một vùng Bản Khuông (địa danh xa xưa của huyện lỵ Bắc Hà, tỉnh Lào Cai bây giờ) có một khu rừng rộng lớn, phía Bắc giáp với Lùng Phìn, phía Tây lan sang mãi Bản Phố, Hoàng Thu Phố, phía Nam ăn xuống Nậm Mòn, phía Đông ăn sang Thải Giàng Phố. Đất ở vùng này thuần là một loại đất đỏ, có thung lũng rộng lớn, núi đất loại thấp, phù hợp với các loại cây dẻ gai, sến đất, sâng, phay.
"Thập lý đào hoa'' trên "cao nguyên trắng'' Bắc Hà.
Vùng đất nguyên sơ này cùng với những loại cây phù hợp với sự sinh trưởng của loài ong nên ong đua nhau kéo về làm tổ. Hàng ngàn, hàng vạn bầy ong đủ loại. Trên mặt đất, từ ong khoái đến bồ nâu, bồ vẽ, ong vàng… treo lủng lẳng trên những cây cổ thụ, treo khắp cánh rừng rộng lớn. Dưới mặt đất, những tổ ong đất như những tổ mối khổng lồ nuôi mầm những tai họa. Tiếng ong bay vù vù suốt ngày đêm làm khắp vùng luôn luôn có tiếng u...u huyền bí. Đã có nhiều người, rồi vật nuôi do bị ong đốt mà phải về chầu tiên tổ, khiến cho ai nấy đều sợ hãi, ít người dám đặt chân tới khu rừng.
Tuy vậy, do nhận thấy nơi đây là vùng thiên thời địa lợi có thể định cư lâu dài nên những người dân bản địa cùng những người Tày mới đến lập nghiệp, quyết tâm xua đuổi bầy ong để mở đất. Họ cùng nhau cắt nhiều bó gianh quây quanh khu rừng rồi châm lửa. Lửa cháy khắp vùng rừng khiến những đàn ong tan rã. Rừng cháy để lộ ra một thung lũng rộng lớn, những người Tày đã cùng với những người anh em dân tộc khác khai thác thung lũng này để trồng cấy và đặt tên là Pác Há, tức là trăm bó gianh để ghi nhớ.
Và cũng từ đó các bản làng quanh thung lũng ra đời. Để dễ nhớ, dễ nhận biết và mang dấu ấn của những người khởi đầu lập nghiệp, những bản làng nơi đây đã được đặt những cái tên thân thương và gần gũi. Đó là tên làng Nà Cang – tức là nơi có hươu uống nước; làng Nà Lề, tức là làng có nhiều ruộng làm nên một ấp; Nậm Cáy là Làng có suối nước nóng có thể làm gà; Tả Chải – Làng lớn; Na Thá - Ruộng mạ; Na Kim - Ruộng vàng; Na Khèo – Ruộng thụt; Na Bắc Ngam – Làng ở cửa hang; Na Lộ - Làng ở gần đường cái…Qua bao thế hệ, dẫu thời thế có thăng, có trầm, dẫu con người có sinh, có tử, dẫu thời gian có phủ lấp lên muôn vật, song những tên bản tên làng đó luôn gắn chặt vào đời sống tâm linh, đời sống vật chất của đồng bào trên vùng đất giàu tiềm năng này.
Bắc Hà là vùng đất có tiềm năng về du lịch.
Theo thời gian, theo sự phát triển của mảnh đất Trăm bó gianh, sự quần tụ xây dựng cuộc sống của đồng bào các dân tộc nơi đây đã dần phát huy được thế mạnh một vùng đất thiên thời, địa lợi của tỉnh Lào Cai. Tiềm năng ấy bao gồm:
- Đó là lợi thế một vùng khí hậu á nhiệt đới tuyệt vời: Mùa đông lạnh, mùa hè mát, Bắc Hà là thiên đường của các loại cây ôn đới, nhiệt đới. Từ thành phố Lào Cai, chỉ cần hơn một giờ ngồi xe, bạn sẽ gặp một Bắc Hà mênh mông trong mây, trong hoa, trong lá.
- Địa hình, trầm tích từ những dãy núi đá cổ đã cho Bắc Hà những hang động với biết bao điều cần khám phá.
- Từ ngàn đời nay những người dân thuộc 14 dân tộc anh em dù sống đan xen hay độc lập, mỗi dân tộc đều gìn giữ và phát huy vốn văn hóa truyền thống riêng biệt, tạo nên một nền văn hóa đa thanh, đa sắc màu.
- Du khách muốn nghỉ dưỡng ư! Mấy chục khách sạn, nhà nghỉ, địa hình, địa vật, khí hậu mát mẻ, không khí trong lành thích hợp với sự hồi phục sức khoẻ gắn với du lịch đang chào đón du khách gần xa.
- Du khách muốn tham quan thắng cảnh ư! Đến bất cứ nơi nào ở Bắc Hà bạn cũng có thể đắm mình vào khung cảnh, khí hậu tuyệt vời, đến một lần để nhớ mãi, để muốn những lần gặp lại.
- Hay du khách muốn nghiên cứu văn hóa dân gian ư! Các bản làng vùng cao, vùng thấp luôn mở cửa chào đón bạn. Bạn sẽ được gặp những điệu xoè bốc lửa, những bát rượu ngô sóng sánh, gắn kết với tình người nơi đây.
- Còn nếu du khách muốn thể thao, du lịch mạo hiểm, du lịch sinh thái ? Bạn có thể chui qua những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn với những cây to ba, bốn người ôm, cao hút tầm mắt ở Tả Van Chư, Lùng Phình, Bản Liền…; hoặc leo lên những đỉnh núi đá tai mèo cao gần hai nghìn bốn trăm mét, bạn sẽ có cái thú của người đang đi lên trời, sẽ được đắm mình trong mây, trong gió, sẽ choáng ngợp trước bầu trời trong xanh, phóng đãng.
Không chỉ có thế, Bắc Hà còn có lâu đài Hoàng A Tưởng cổ kính, kỳ vĩ, có đền Bắc Hà, đình Trung Đô… cùng những huyền thoại lung linh về thành lũy, về mỏm đá, gốc cây, về những người anh hùng in sâu trong tâm trí được lưu truyền từ đời này qua đời khác. Những huyền thoại đó không chỉ là niềm tự hào, mạch vữa gắn kết các thế hệ của Bắc Hà mà còn là một thông điệp với muôn đời về một vùng đất thiêng nơi biên giới.
Bắc Hà không chỉ là trung tâm hành chính, kinh tế, văn hóa của một huyện vùng Đông Bắc của tỉnh Lào Cai, mà còn là nơi thu hút người lập nghiệp, thu hút khách bốn phương đến chiêm ngưỡng, thưởng thức. Bắc Hà đang chờ đón du khách bốn phương với tấm lòng rộng mở, cùng những cơ chế thông thoáng nơi miền đất vùng cao…
