Trí tuệ nhân tạo (trí thông minh được thể hiện bằng máy móc - Al) được coi là môn học thuật vào năm 1956, từ đó đến nay, với sự phát triển cực kỳ nhanh chóng và không ngừng, trí tuệ nhân tạo có tác động sâu sắc đến sự phát triển của xã hội, cung cấp nhiều lợi ích cụ thể trong mọi ngành công nghiệp. Nhiều ứng dụng trí tuệ nhân tạo trở thành thiết yếu trong cuộc sống như: các phần mềm máy tính, google, googlemap, robot... Sản phẩm của trí tuệ nhân tạo ngày càng thông minh, ngoài việc giải đáp các câu hỏi, thắc mắc, nó thậm chí có thể phân tích hành động, lời nói để phán đoán mong muốn, nhu cầu của người dùng hoặc thực hiện theo yêu cầu người dùng. Đặc biệt, thời gian gần đây, cụm từ “ChatGPT” được nhắc đến như một Al đặc biệt thông minh.
ChatGPT hay với tên gọi đầy đủ là Chat Generative Pre-training Transformer - một chatbot do công ty khởi nghiệp OpenAI phát triển. ChatGPT có thể trả lời lưu loát đầy đủ các câu hỏi đặt ra, bất kể là thắc mắc về lĩnh vực gì. Bên cạnh đó, ChatGPT còn có thể làm thơ, soạn nhạc, viết thư, viết văn, thiết kế và thậm chí là cả sửa lỗi trong lập trình. Điểm đặc biệt của ChatGPT là “kho" kiến thức mà ChatGPT đã học được, và khi càng nhiều người sử dụng ChatGPT, nó sẽ càng học được nhiều hơn và thông minh hơn.
Nếu hầu hết trong chúng ta ai cũng đã từng sử dụng công cụ Google để tìm kiếm thông tin và tương đối hài lòng vì sự thông minh của nó, thì ChatGPT còn thông minh hơn bởi thông tin nó mang lại sâu rộng đa lĩnh vực, giải đáp được các thắc mắc chỉ sau vài giây. Nó có thể hoạt động giống như một cuộc hỏi đáp giữa người với người, thậm chí còn đưa ra lời khuyên và chính điều đó giúp người tra cứu nhận được nhiều thông tin hơn trong sự tương tác, gần gũi, thân thiện.
Chưa được phát triển ở Việt Nam, nhưng nhiều người dùng Việt Nam đã thử sử dụng ChatGPT, dùng những câu hỏi “hack não” để thử thách trí thông minh của nó và kết quả thu được khá bất ngờ. Những câu trả lời của ChatGPT khá rõ ràng, mạch lạc, thông minh, làm thơ đúng vần điệu... mặc dù cũng không tránh khỏi những câu trả lời ngô nghê. Có thể là do công cụ vẫn trong giai đoạn thử nghiệm, chưa có nguồn dữ liệu đa dạng và chưa hỗ trợ hoàn toàn tiếng Việt, nhưng bằng cách tự “học”, nó được cho là sẽ vô cùng thông minh và hữu ích trong tương lai, ngày càng làm thỏa mãn mong muốn của người dùng, giúp công việc, cuộc sống của chúng ta ngày càng thuận tiện hơn.
Tuy nhiên, chính sự thông minh đó đang khiến nhiều người lo ngại, nó gieo rắc nỗi lo lắng và suy đoán về việc sử dụng công nghệ trong tương lai, rằng nó sẽ thay thế con người, thay thế hàng loạt các công việc mà con người đang đảm nhận, từ lao động thủ công đến lao động trí óc như: giáo viên, luật sư, nhà thơ, nhà văn... Vai trò, vị trí của con người sẽ như thế nào khi máy móc quá thông minh? Người ta sẽ phải làm gì để tồn tại nếu nhiều công việc đã được thay thế bởi máy móc?
Nhưng cũng có nhiều ý kiến khác lạc quan hơn, cho rằng máy móc có thể làm hộ nhiều việc cho con người không bao giờ có thể thay thế được con người. Theo các chuyên gia, do dựa vào phương pháp “tự học”, nên không phải tất cả các câu trả lời của ChatGPT đều chính xác, hoặc nếu câu trả lời chính xác thì cũng chỉ đúng trong thời điểm đó mà thôi. Rất có thể ChatGPT thông minh nhất ở thời điểm hiện tại, nhưng sẽ là lạc hậu sau một khoảng thời gian do sự vận động phát triển của xã hội. “Điểm yếu của ChatGPT là thu thập thông tin dựa trên dữ liệu lỗi thời, gần nhất là dữ liệu của năm 2021 hoặc 2022. Thông tin không được cập nhật như vậy có thể sẽ dẫn đến sai sót" – một chuyên gia trí tuệ nhân tạo cho biết. Ngoài ra, những thông tin mà Al đưa ra cũng không đảm bảo tính hợp lệ, không chắc chắn là đúng, và không được khoa học hoặc cơ quan tổ chức nào xác nhận, và chính những bài học đau xót về “thầy thuốc google” đã minh chứng cho điều này.
Ngoài ra, ChatGPT cũng không thể thay thế con người, bởi nó chỉ là máy móc, tổng hợp thông tin dữ liệu, nó không có suy nghĩ, không có cảm xúc và không có trải nghiệm thực tiễn. Theo PGS-TS Nguyễn Văn Vũ, Phó trưởng khoa Công nghệ thông tin kiêm Trưởng bộ môn công nghệ phần mềm Trường ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM), công cụ này có thể sẽ cho câu trả lời nhanh chóng với những câu hỏi liên quan đến các văn bản luật nhưng không thay thế được các luật sư trong việc giải quyết những tình huống luật cụ thể. Tương tự, nó có khả năng dịch thuật với độ chính xác cao các văn bản thông thường, nhưng khi dịch một tác phẩm văn học, thơ... thì con người vẫn đóng vai trò quan trọng. Một ví dụ khác, theo PGS Vũ: "Việc viết một báo cáo cũng trở nên đơn giản hơn rất nhiều. Người dùng có thể nhận được kết quả phân tích nhanh chóng bằng cách gửi một bảng biểu số liệu cho ChatGPT, nhưng để đưa ra ý nghĩa và thông điệp cơ bản của số liệu vẫn cần hoạt động của con người". Như vậy, rõ ràng, chỉ có con người mới có khả năng biểu đạt tâm tư, tình cảm của tác giả ẩn giấu sau những câu chữ văn thơ; chỉ có con người mới có thể đưa ra quyết định trên sự linh động phù hợp với tình hình thực tiễn; chỉ có con người mới có thể lựa chọn giữa cái tốt và cái tốt hơn. Máy móc thì không thể.
Và điều nguy hiểm hơn nữa nếu con người quá tin tưởng vào ChatGPT là nó có thể đưa ra lời khuyên, nếu đó là những lời khuyên không chính xác, hoặc “thiên kiến”, tức là theo đúng mong muốn của người hỏi nhưng chưa chắc đã tích cực nhất, là giải quyết tối ưu, thậm chí có thể là lời khuyên sai lầm, gây hậu quả nghiêm trọng.
Nhưng rõ ràng, trí tuệ nhân tạo là ngành khoa học đang tác động sâu sắc đến xã hội và định hình lại xã hội của chúng ta. Nhiều chuyên gia cho rằng sự sáng tạo của AI tuy không bằng con người nhưng hỗ trợ các doanh nghiệp trong một số công việc liên quan đến viết lách, tính toán, tổng hợp… Do vậy, ChatGPT chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến xu hướng ngành nghề và thị trường lao động khi số lượng công việc liên quan đến các hoạt động trên giảm xuống. Một số phần việc có thể thay thế toàn bộ, một số việc thay thế một phần. Đây chính là một thách thức lớn, đặt con người vào tình thế khó khăn hơn trong xã hội thông tin.
Phải khẳng định sức mạnh của Al, của công cụ ChatGPT là rất lớn nếu chúng ta biết khai thác đúng cách, và có lẽ cũng không xa nữa nó thống trị toàn cầu. Chúng ta cần phải chuẩn bị tâm thế cho những thay đổi sắp tới như một quy luật tất yếu của sự phát triển. Với lượng thông tin lớn, máy móc thông minh, có thể giải đáp nhiều vấn đề thì người dùng phải biết học cách sử dụng, tận dụng và đón nhận những công năng tuyệt vời của hệ thống công nghệ cao cấp này. Do đó, ngoài việc trang bị cho mình những kỹ năng mềm, biết chọn lọc và hấp thụ thông tin, không nên quá đặt niềm tin vào ứng dụng này, phải có những bước xác nhận cần thiết từ những nguồn tin chính thống.
Và để làm được điều này, đòi hỏi chúng ta phải thay đổi cách tư duy, cách làm việc của mình bằng cách nâng cao trình độ, bồi dưỡng trí tuệ của bản thân, biết tận dụng những ưu điểm của trí tuệ nhân tạo, điều chỉnh cho phù hợp với thực tế và biết chủ động khai thác thông tin, kiểm soát để không bị phụ thuộc, trở thành “nô lệ” của trí tuệ nhân tạo đang ngày càng phát triển mạnh mẽ như ngày nay. Máy móc mãi chỉ là máy móc. Trí tuệ nhân tạo sinh ra là để phục vụ cuộc sống. Bản thân con người, tự không biến mình thành những “cỗ máy” thì sẽ tận dụng được những ưu việt của trí tuệ nhân tạo, để trí tuệ nhân tạo thực hiện đúng như công năng của nó.
