Năm 2008 nghỉ hưu, nhưng ông vẫn tận hiến cùng nghề. Ông trải qua nhiều cương vị: Phó Chủ tịch Hội Nam y Việt Nam (đương nhiệm); Phó chủ tịch Hội Châm cứu Việt Nam (3 khóa); Phó chủ tịch Hội Hậu môn – Thực tràng Việt Nam (đương nhiệm 2017 đến nay); nguyên Phó chủ tịch – Tổng thư ký Hiệp hội Thực Phẩm Chức Năng Việt Nam ; nguyên Phó Viện trưởng Viện Thực phẩm Chức năng; nguyên Chủ tịch danh dự hội Y học cổ truyền quốc tế Hồng Kông; nguyên Chủ nhiệm chương trình Y học cổ truyền của tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam; Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng Tế bào gốc Hcell. Ông đã được tôn vinh trong cuốn sách “WHO’S WHO IN THE WORLD 2010” tại Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.
Với suy nghĩ giản đơn “luôn trăn trở và còn sức khỏe sẽ cống hiến với nghề” nên khi đã thôi quản lý, đến nay TTƯT, BS. Phạm Hưng Củng vẫn tiếp tục cống hiến trí tuệ cho sự nghiệp y học cổ truyền, kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn giữa cái tinh tuý của y học hiện đại với cái uyên thâm của YHCT, tạo ra những sản phẩm có giá trị trong phòng khám chữa bệnh, dự phòng bệnh tật. Để rồi chúng tôi có duyên gặp ông vào một chiều tháng 10 - tiết đầu thu trời nắng vàng đẹp tại nhà riêng của ông, phố Quán Thánh – một con phố cổ đẹp của Thủ đô để viết một câu chuyện nghề Y – Những tận hiến thầm lặng mà cao quý!
Nghề chọn người như một cơ duyên
TTƯT, BS. Phạm Hưng Củng luôn nêu cao y đức và y thuật trong công tác khám chữa bệnh, nghiên cứu ra các bài thuốc YHCT. Ông cho rằng y đức và y thuật phải luôn luôn song hành và có mối quan hệ hết sức mật thiết. Ở vai trò Thầy giáo, phải là nền tảng vững chắc về kiến thức, thắp sáng niềm tin, nhiệt huyết và truyền lửa cho các thế hệ sinh viên. Ở vai trò người Thầy thuốc phải là chỗ dựa về chuyên môn và tinh thần vững chắc để người bệnh trao gửi niềm tin, yên tâm điều trị.
Ông sinh năm 1947 trong mội gia đình cách mạng, trí thức dạy học ở vùng quê Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Từ nhỏ, ông đã có năng khiếu về khoa học tự nhiên và Toán học, những năm học cấp ba ông đều đạt học sinh giỏi, nên tốt nghiệp ông được chọn đi tu nghiệp tại Liên Xô (1965). Do yếu tố khách quan của nước bạn, nên không tiếp nhận các lưu học sinh Việt Nam sang học tập nữa, thay vào đó Bộ Đại học cho phép “ lưu học sinh hụt” được lựa chọn trường và ngành học trong nước. Ông nhớ về tuổi thơ ở quê, nhiều người bị bệnh, do chiến tranh, cuộc sống thiếu thốn nên không chữa trị kịp thời, nên ông quyết định chọn học ngành Y.
Quyết tâm chăm chỉ học tập Trường Đại học Y Hà Nội – ngôi trường đại học Y đầu tiên và số một về đào tạo Y khoa ở Việt Nam. Những năm tháng chiến tranh, ông phải đi sơ tán cùng các bạn và nhà trường lên Phú Lương, Bắc Thái. Ngay năm đầu học Đại học, Phạm Hưng Củng đạt kết quả xuất sắc, được cử về Hà Nội dự Hội nghị sinh viên giỏi toàn miền Bắc do Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp tổ chức. Tại đây ông vinh dự được gặp Bộ trưởng Tạ Quang Bửu. Những năm học sau đó ông đều đạt sinh viên giỏi toàn diện, năm cuối ông được phân công học chuyên ngành Ngoại sản, là một trong 15 sinh viên được chọn học hệ bác sĩ nội trú ở BV Việt Đức. Năm 1971, ông tốt nghiệp bác sĩ y khoa loại ưu.
Ông được phân công công tác và đảm nhiệm chức vụ bệnh viện trưởng Bệnh viện Mường tè, tỉnh Lai Châu, một huyện xa nhất, vất vả nhất, cơ sở vật chất thiếu thốn nhất hồi ấy. Ở đây được mệnh danh là nơi một con gà gáy ba nước nghe vì Mường Tè là nơi tiếp giáp về phía Bắc là Trung Quốc và phía Tây là nước Lào. Từ tỉnh lỵ Lai Châu không có đường ô tô, phải đi bộ vào huyện lỵ Mường Tè mất bốn ngày và ông là người bác sỹ duy nhất tại bệnh viện. Ấy vậy mà ông quyết tâm làm việc tại đây phục vụ khám chữa bệnh cho đồng bào các dân tộc: người Mường, người Hà Nhì, người Thái, người H’Mông, người La Hủ, người Cống,…. Biết bao câu chuyện nghề thú vị kỷ niệm khắc sâu trong tâm trí ông, nào là được Chủ tịch huyện tặng ngựa làm phương tiện đi lại, nào là trực tiếp mổ ca bệnh nặng viêm phúc mạc đầu tiên tại Mường Tè do thủng dạ dày và khám chữa bệnh kịp thời cho đồng bào dân tộc nơi đây.
Sau 3 năm công tác tại Bệnh viện Mường Tè, ông được điều động về là Chủ nhiệm Bộ môn Ngoại sản và hệ Ngoại trường Y sĩ tỉnh Lai Châu. Ông tiếp tục hoàn thành sứ mệnh của mình, đồng thời tiến hành 2 đề tài NCKH: “Cải tiến phương pháp dạy môn Giải phẫu cho học sinh người dân tộc” và “Bước đầu nghiên cứu một số chỉ số sinh lý của người Hà Nhì”. Hai đề tài này đã được đăng ở tạp chí Y học thực hành và đây như là phát pháo nổ đầu tiên thúc đẩy công tác nghiên cứu khoa học tại một cơ sở y tế ở một tỉnh miền núi khó khăn nhất như Lai Châu, thúc đẩy cho công tác NCKH ngành Y tế tỉnh Lai Châu lúc bấy giờ. Năm 1979, chiến tranh biên giới xảy ra, ông lại được phân công làm Chủ nhiệm đội phẫu thuật tiền phương mặt trận biên giới Pa Tần – Phong Thổ - Lai Châu. Trong cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc, ông bị thương và được xếp loại thương binh 2/4.
Năm 1981, Bộ Y tế điều động ông về công tác tại Viện nghiên cứu YHCT Việt Nam. Từ một bác sĩ ngoại khoa, ông lại phải bắt đầu làm quen và nghiên cứu lĩnh vực YHCT. Ông xin đi học lớp định hướng YHCT, sau đó BSCKI, rồi BSCKII chính quy của trường Đại học Y Hà Nội (khóa đầu tiên BSCKII). Từ đây, ông đã chuyên sâu vào nghiên cứu YHCT, ông bảo nhỏ: Nghề đã chọn người, nhà báo à!.
Đúng là “nghề chọn người”, ông tận tâm làm việc, phối kết hợp khám chữa bệnh giữa YHCT với Y học hiện đại điều trị hiệu quả các mặt bệnh khác nhau bằng các phương pháp y học cổ truyền như châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, cấy chỉ, thuốc hoàn tán và thuốc sắc y học cổ truyền.
Đến năm 2008, ông được nghỉ hưu. Ông trải qua ba cơ quan lớn của ngành YHCT Việt Nam: Bệnh viện YHCT Trung ương, Bệnh viện Châm cứu Trung ương, Vụ trưởng Vụ YHCT – Bộ Y tế. Dù công việc nào đảm trách, ông cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Để rồi ông vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Thầy thuốc ưu tú.
Những năm tháng là Vụ trưởng Vụ YHCT – Bộ Y tế, bác sĩ Phạm Hưng Củng luôn ghi dấu trong tâm trí mọi người. Ông đã tham mưu và đề xuất nhiều vấn đề quan trọng: Tham mưu cho Bộ Y tế ban hành Thông tư số 13/1999/TT-BYT, trong đó có nội dung chuẩn hóa lại đội ngũ lương y; Tham mưu cho Bộ Y tế trình Chính Phủ ban hành chính sách quốc gia về YHCT, Chính sách này được tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá rất cao; Ông chủ động tham mưu cho lãnh đạo Bộ Y tế và UBND các tỉnh tôn tạo các di tích tôn thờ hai vị danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác và Đại y Thiền sư Tuệ Tĩnh, đến nay các di tích này khang trang, uy nghiêm, được tôn thờ ý nghĩa; Ông còn tham mưu cho Bộ Y tế quyết định lấy ngày Rằm tháng Giêng âm lịch hàng năm (ngày mất của danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác) làm ngày truyền thống của ngành YHCT Việt Nam; Ông đề xuất thành công Giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác để vinh danh những người có thành tích xuất sắc cho sự nghiệp YHCT.
Thời gian đó, ông đã tham dự nhiều Hội nghị, Hội thảo quốc tế về YHCT. Trong đó ông đề xuất và tổ chức thành công 2 hộ nghị ASEM là: Hội nghị kết hợp YHCT và YHHĐ trong bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân và Hội nghị Kết hợp YHCT và YHHĐ điều trị một số bệnh khó…Ông còn tham gia nhiều đề tài NCKH cấp Nhà nước, cấp Bộ, cấp cơ sở, như: Nghiên cứu 40 chế phẩm YHCT, Nghiên cứu châm tê, Nghiên cứu ứng dụng chương trình kết hợp YHCT và YHHĐ, Nghiên cứu về xã hội hóa công tác YHCT tại tuyến cơ sở,…và tham gia biên soạn một số sách, như: Châm cứu và thuốc nam ở tuyến sơ sở, Điều trị sốt xuất huyết bằng YHCT, Thuật ngữ TPCN và ATTP, sách Thực phẩm chức năng….
Ghi nhận những đóng góp, cống hiến đáng trân trọng xuyên suốt chặng đường sự nghiệp vẻ vang hơn 50 năm phục vụ ngành Y, ông vinh dự được Đảng, Nhà nước và lãnh đạo các Bộ, Ban ngành trao tặng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý như: Danh hiệu Thầy thuốc Ưu tú, Giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác; Huy chương Vì Sức Khỏe Nhân Dân; Ông được tôn vinh trong cuốn sách “WHO’S WHO IN THE WORLD 2010” tại Hợp chủng quốc Hoa kỳ, cùng nhiều Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế, Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng…
Những gì TTƯT. BS. Phạm Hưng Củng đã và đang làm rất đáng được ghi nhận và trân trọng! Người quản lý giỏi, nhà giáo - nhà khoa học nhiệt thành, người bác sĩ luôn đặt cái tâm lên hàng đầu để phục vụ học trò, người bệnh, đó chính là lấy “y đức làm nền móng”, “lấy y thuật làm căn bản” để đóng góp sức lực và trí tuệ nhỏ bé của mình cho công cuộc chăm sóc bảo vệ sức khỏe, phòng chống bệnh tật cho nhân dân qua các bài thuốc YHCT và các phương pháp không dùng thuốc khác.
Đôi cánh chim bay không biết mỏi
Màu thời gian đã lưu lại trên khuôn mặt hiền từ của ông, song TTƯT. BS. Phạm Hưng Củng hiện nay vẫn miệt mài làm việc gắn chuyên ngành sâu YHCT kết hợp với Y học hiện đại. Ông chia sẻ: “Hạnh phúc lớn lao nhất đối với người làm nghề y là nghiên cứu, kế thừa, phát triển tìm ra các bài thuốc YHCT, các phương pháp độc đáo trong khám chữa bệnh mang đậm bản sắc văn hoá Y học Việt Nam, khơi dậy tiềm năng về các bài thuốc cổ truyền của 54 dân tộc Việt Nam để phát triển hơn, xứng đáng với niềm tin của các cấp các ngành, đặc biệt là người bệnh bốn phương”. Có lẽ vậy mà trái tim ông luôn rộn rã những nhịp đập, như cánh chim bay không mỏi, tiếp tục làm nhiều việc ý nghĩa cho cuộc đời. Hiện ông vẫn kiên trì thăm khám, bốc thuốc cho hàng mấy chục bệnh nhân đến từ mọi tỉnh thành trên cả nước bằng sự minh mẫn hiếm có. Những bài thuốc hay cộng thêm sự tận tụy, nhiệt tình của người thầy thuốc giúp các bệnh nhân có thể an tâm nở nụ cười sau khi rời phòng khám. Ông quan niệm, bên cạnh chữ Tâm, người thầy thuốc cần có chữ Tài để có thể đem lại niềm tin và niềm hy vọng thực sự cho người bệnh.
Nhiều năm ông là Phó Chủ tịch – Tổng thư ký Hiệp hội Thực phẩm Chức năng Việt Nam; Phó Viện trưởng Viện Thực phẩm Chức năng; Phó Chủ tịch Hội Nam y Việt Nam (đương nhiệm); Chủ tịch danh dự hội Y học cổ truyền quốc tế Hồng Kông; Chủ nhiệm chương trình Y học cổ truyền của tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam;... Hiện nay ông là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng Tế bào gốc Hcell. Với kinh nghiệm của mình trong công tác quản lý, chuyên môn, ông đã phát huy tiềm năng to lớn kết hợp YHCT với Y học hiện đại tạo ra những sản phẩm có giá trị phục vụ sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Ông là một trong những trí thức ngành Y giàu tâm huyết, sáng tạo. Ông không chỉ trực tiếp thực hiện việc khám và chữa trị bệnh mà còn say mê nghiên cứu y học và ứng dụng vào thực tế. Ông luôn thấu hiểu hơn ai hết những vất vả, gian nan của một nghề cao quý - nghề chữa bệnh cứu người. Đối diện hàng ngày, hàng giờ với yêu cầu cấp bách chữa bệnh cứu người, không ít trường hợp người bệnh nặng, nhưng nhờ bản lĩnh nghề nghiệp, sự quyết đoán và đặc biệt là lòng yêu thương con người nơi ông đã giúp nhiều người bệnh có được sức khỏe trở lại bằng các bài thuốc YHCT kết hợp Y học hiện đại, trong sự “vỡ òa” niềm vui hạnh phúc của mọi người. Ông quan niệm, y đức phải được thể hiện ở thái độ, tinh thần trách nhiệm với công việc, hết lòng thương yêu, chăm sóc người bệnh. Và nhiều người vẫn thường xuyên gặp ông trên các phương tiện truyền thông báo, đài, truyền hình, phát thanh khi ông tư vấn về khám chữa bệnh về YHCT, kết hợp YHHĐ với YHCT…
Hơn 50 năm gắn bó chuyên ngành YHCT, dường như với ông tuổi tác không phải là rào cản, còn sức là còn cống hiến, còn mang hết kết tinh cuộc đời làm khoa học để tìm ra các bài thuốc YHDT có giá trị. Vậy nên, thời gian biểu của ông gần như dành trọn cho công việc chuyên môn, người bệnh và đọc sách viết bài nghiên cứu và dành thời gian khám chữa bệnh thiện nguyện. Người thầy thuốc mẫu mực, tận tâm và đáng kính ấy còn rất nhiều tâm huyết muốn gửi gắm đến các thế hệ học trò với một mong muốn đóng góp cho sự phát triển của ngành YHCT.
Để có được những thành công đó, ông luôn nhớ tới cha mẹ mình. Những nhà cách mạng, trí thức có nhiều đóng góp cho đất nước, đã được tặng thưởng nhiều Huân huy chương kháng chiến. Và ông rất vui cùng tổ ấm yêu thương của mình hôm nay với người bạn đời là bác sĩ Phùng Thị Hoàn, nguyên Trưởng khoa Cấp cứu lưu, Bệnh viện Nhi Trung ương. Những năm tháng công tác tại Bệnh viện Nhi Trung ương, bác sĩ Hoàn luôn nỗ lực vượt khó cùng với đồng nghiệp cấp cứu nhiều bệnh nhi nặng ở các bệnh viện tuyến dưới chuyển lên, bà làm việc không nghỉ ngơi. Khi trở về với gia đình, bà là người vợ, người mẹ hiền thục đảm đang, chia sẻ công việc cùng chồng, nuôi dạy các con trưởng thành, có các cháu ngoan ngoãn, học giỏi. Hạnh phúc tuổi già của ông bà Củng - Hoàn giản dị nhưng là động lực lớn lao.
Ánh nắng chiều Thu trải dài trên những con phố nhỏ, hình ảnh TTƯT. BS. Phạm Hưng Củng giản dị, cần mẫn yêu nghề, hết lòng vì người bệnh, là hình ảnh đẹp của một thế hệ bác sĩ giàu kinh nghiệm. Như “đôi cánh chim bay không biết mỏi” ông tiếp tục đóng góp công sức nhỏ bé của mình vào sự phát triển chuyên ngành YHCT vững bước vào kỷ nguyên mới.
