Lễ hội bắt đầu với nghi lễ tấu trình chúc văn, dâng hương; trong không khí thành kính và tôn nghiêm, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Doãn Anh và các đồng chí Phó Bí thư Tỉnh ủy cùng các đồng chí lãnh đạo tỉnh đã dâng hương kính cáo trước anh linh Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh và các bậc tiền nhân trong cuộc khởi nghĩa chống quân Ngô xâm lược.
Phát biểu khai mạc lễ hội, đồng chí Phạm Nguyên Hồng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẳng định vai trò, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu và công đức của nữ anh hùng Triệu Thị Trinh; tôn vinh những giá trị độc đáo, quý báu của Lễ hội Đền Bà Triệu và Khu di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật Đền Bà Triệu. Đồng thời nhấn mạnh trách nhiệm và sự đóng góp của các cấp, các ngành, địa phương và Nhân dân trong công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản Lễ hội Đền Bà Triệu.
Bà Triệu (tên gọi là Triệu Thị Trinh hay cũng gọi là Triệu Ẩu, Triệu Trinh Nương) và cuộc khởi nghĩa của Bà đã "làm chấn động toàn cõi Giao Châu" đã đi vào lịch sử dân tộc Việt Nam, in đậm trong tâm trí, tình cảm mỗi người dân Việt Nam như một huyền thoại. Theo sử sách, Bà Triệu sinh ngày mồng 2 tháng 10 năm Bính Ngọ - 226, tại vùng đất Quan Yên (nay thuộc xã Định Tiến, huyện Yên Định), lúc còn nhỏ, với chí khí hơn người, được nuôi dưỡng tinh thần yêu nước, binh thư, võ nghệ; lớn lên, Bà trở thành một người phụ nữ dũng cảm, mưu trí, có sức khỏe phi thường.
Thời kỳ đó, nhân dân xứ Giao Châu chịu sự bóc lột hà khắc, sự đàn áp dã man của giặc Đông Ngô; nhân dân ta phải sống cảnh lầm than, khổ cực. Sục sôi ý chí nổi dậy chống lại sự thống trị tàn bạo của chính quyền phong kiến phương Bắc, Bà Triệu cùng anh trai là Triệu Quốc Đạt - một huyện lệnh trong vùng đất Cửu Chân đã giương cao ngọn cờ tụ nghĩa, kêu gọi hào kiệt bốn phương, nhân dân khắp vùng đứng lên đánh đuổi giặc ngoại xâm. Triệu Thị Trinh với khí phách mãnh liệt: “Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá Kình ở biển Đông, đánh đuổi giặc Ngô, giành lại giang sơn, cởi ách nô lệ, chứ không chịu khom lưng làm tỳ thiếp cho người ta”; đầu năm 248, ở tuổi đôi mươi, Bà và nghĩa quân của mình từ núi rừng Ngàn Nưa đã tràn xuống phá thành Tư Phố. Sau nhiều trận bị thất bại nặng nề, quan, quân triều đình Nhà Ngô vô cùng hoảng sợ, chúng đã phải phải thốt lên rằng: "Múa ngang ngọn giáo chống hổ dễ - Đối mặt Vua Bà thật khó ghê".
Mặc dù, đã giao tranh với địch bằng tinh thần quả cảm, bất khuất, ý chí và nghị lực phi thường… Song, do tương quan lực lượng quá chênh lệch cùng với sự tàn bạo và thủ đoạn thâm độc, đê hèn của kẻ thù, nghĩa quân của Bà Triệu gặp phải muôn vàn khó khăn; và trong một trận giao tranh ác liệt vào ngày 22 tháng 2 năm Mậu Thìn - 248, Bà Triệu đã anh dũng hy sinh trong sự tiếc thương vô hạn và kính phục của bách tính muôn phương.
Cuộc khởi nghĩa Bà Triệu là một trong những trang sử vàng - chói lọi trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam. Bà Triệu là nữ anh hùng dân tộc kế tục xuất sắc sự nghiệp vĩ đại của Hai Bà Trưng; làm vẻ vang truyền thống yêu nước; khơi dậy và nuôi dưỡng ý chí bất khuất, kiên cường của các thế hệ phụ nữ Việt Nam sau này: “giặc đến nhà đàn bà cũng đánh”. Dân tộc ta đời đời ghi nhớ công ơn và mãi mãi tự hào về vị liệt nữ anh hùng Triệu Thị Trinh.
Với tấm lòng thành kính, khâm phục dành cho người phụ nữ có tài trí, võ nghệ hơn người, có ý chí quật cường, dám vượt lên quan niệm của xã hội lúc bấy giờ để xả thân vì một nền độc lập, tự do của dân tộc; vào giữa thế kỷ thứ VI, ngay khi lập nước Vạn Xuân, Lý Nam Đế đã phong thần cho Bà; đồng thời cho xây dựng lăng mộ và lập đền thờ Bà cùng các tướng lĩnh của cuộc khởi nghĩa dưới chân núi Tùng, làng Phú Điền, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc để lưu danh muôn đời: "Tùng Sơn nắng quyện mây trời - Dấu chân Bà Triệu rạng ngời sử xanh"…
Đã 1777 năm trôi qua, truyền thống hào hùng của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu và sự hy sinh anh dũng của Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh luôn được Nhân dân cả nước, đặc biệt phụ nữ Việt Nam, phụ nữ Thanh Hóa khắc ghi và nguyện mãi noi theo. Với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn", từ nhiều năm nay, vào ngày mất của Bà, tỉnh Thanh Hóa long trọng tổ chức thường niên Lễ hội Đền Bà Triệu nhằm tri ân, tưởng nhớ người Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh; giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, yêu dân tộc cho các thế hệ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp Nhân dân. Đồng thời, cũng là dịp để quảng bá, giới thiệu nhằm phát huy giá trị Khu di tích Quốc gia đặc biệt Đền Bà Triệu; để nơi đây luôn là một điểm đến du lịch hấp dẫn của tỉnh Thanh Hóa; góp phần xây dựng Thanh Hóa sớm trở thành tỉnh phát triển giàu đẹp, văn minh và hiện đại; cùng cả nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Để tưởng nhớ công lao to lớn của bà, từ ngày 19 đến 22/2 âm lịch hằng năm, đông đảo du khách thập phương lại hội tụ về làng Phú Điền, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc để được hòa vào Lễ hội Đền Bà Triệu. Lễ hội được tổ chức với quy mô lớn, trong không gian rộng theo một quy trình khép kín rất chặt chẽ Đền - Lăng - Đình, với nhiều hoạt động phong phú, đặc sắc và trang trọng./.
