Nhà giáo Nguyễn Xuân Khang – Hiệu trưởng trường Marie Curie (Hà Nội) trong giờ chào cờ cùng học sinh nhà trường.
Từ những tháng ngày gian khó với kỷ niệm xúc động về bộ quần áo duy nhất…
Thầy Nguyễn Xuân Khang sinh năm 1949, thầy là người con quê hương Nghệ An giàu truyền thống hiếu học, lịch sử và cách mạng của cả nước. Cũng từ nơi miền Trung nắng gió ấy đã sản sinh ra biết bao nhiêu danh nhân, hiền tài có những đóng góp to lớn cho non sông, đất nước. Phát huy truyền thống quê hương, ngày còn đi học, thầy Khang đã luôn nỗ lực, phấn đấu và rèn luyện, trau dồi tri thức để thành công trong sự nghiệp sau này. Được biết, thầy Khang là lứa học sinh chuyên Toán đầu tiên của tỉnh Nghệ An những năm 1965. Năm 1968, thầy học tại Đại học Tổng hợp Hà Nội (ĐHTH-HN) khoa Vật lý, cả khóa có 275 người nhưng chỉ có hơn 70 người tốt nghiệp. Con số này để lại cho thầy một ấn tượng theo mãi đến bây giờ, tất cả vì chiến tranh. Nhiều người trong quá trình học đến lúc gần tốt nghiệp phải ra chiến trường, cầm súng làm bộ đội, cầm bút làm phóng viên... Ký túc xá với 3 dãy nhà, mỗi dãy 5 tầng vãn người hẳn đi, chỉ còn lại không đầy một nửa.
Thầy Khang tâm sự, thầy không may mắn được đi phục vụ chiến trường vì mắt và sức khỏe không đủ tiêu chuẩn, nếu không thầy cũng đã lên đường như những anh em khác. Ở lại phấn đấu học tập, nghiên cứu, thầy tốt nghiệp và được giữ lại trường ĐHTH-HN dạy. Từ đây, thầy bắt đầu dạy Vật lý cho khối phổ thông chuyên ToánĐHTH-HN - nơi có rất nhiều học sinh đạt giải Olympic Toán học Quốc tế từ những lứa đầu như Hoàng Lê Minh, Đàm Thanh Sơn, Ngô Bảo Châu... Thầy gọi đấy là duyên số, là điều may mắn trong cuộc đời đi dạy của mình. Một lớp chuyên Toán như vậy chỉ trên dưới 20 học sinh được chọn rất gắt gao từ các tỉnh về, đây chính xác là nơi mà tinh hoa các tỉnh hội tụ. Đời sống của các em lúc đấy rất khó khăn nhưng có những lớp thầy chủ nhiệm 25 học sinh thì tới 24 em đủ tiêu chuẩn nhận học bổng du học nước ngoài. Bản thân thầy Khang lúc đấy cũng rất nghèo, nghèo nhất trong số những người nghèo ở trường đại học. Thầy chỉ có một bộ áo quần lành lặn dùng để đi dạy. Học trò thấy thầy lên lớp cứ mặc một bộ quần áo, mới hỏi rằng: "Thầy ơi, sao thầy mặc mãi bộ áo quần này vậy?... Sao thầy không thay?".
Bức ảnh kỷ niệm đáng nhớ của thầy Khang và nhóm học sinh lớp chuyên Toán trường ĐH Tổng hợp, Hà Nội khóa 1975 – 1978.
Thực ra ai chả phải thay áo quần. Thầy dạy ban ngày, tối về giặt và hong khô, là phẳng phiu sáng hôm sau lại mặc đi dạy. Thầy nhanh trí chữa thẹn, nói với học trò: "Các em nhầm, thầy đâu có 1 bộ, thầy có cả 3 bộ giống nhau thế này". Nhưng đám học trò tinh khôn đã đánh dấu bằng bút bi sau lưng thầy. Hôm sau chúng lại xúm đến hỏi: "Thầy chỉ có một bộ quần áo đúng không?Thầy đừng giấu chúng em nữa, chúng em đánh dấu rồi".Thầy Khang bắt đầu bật khóc khi kể về kỷ niệm này. Học trò nghèo, thầy cũng nghèo. Nhưng tình cảm học trò dành cho thầy là cái quý nhất. Sự quan tâm, tò mò chia sẻ của những đứa trẻ ngây thơ, đồng cảm với nỗi khó khăn của thầy chứ không bao giờ coi thường thầy vì thầy nghèo.
…đến “Ông nội” của bao thế hệ học trò, người đã góp sức gây dựng, phát triển Hệ thống Marie Curie khẳng định vị thế hàng đầu trong ngành giáo dục Thủ đô…
Sau nhiều năm trăn trở, lăn lộn làm việc, cống hiến trong ngành giáo dục với trường Marie Curie, từ người nghèo nhất trong xã hội, hôm nay thầy Khang giờ đã tự tin khẳng định rằng mình không còn nghèo nữa. Không chỉ đơn giản tiền bạc, mà gia tài lớn nhất thầy có chính là những học sinh đặc biệt, những người được thầy đưa tay ra ôm lấy vào lòng khi xã hội đang dần chối bỏ họ. Dạy học, dạy kiến thức là điều bắt buộc, nhưng với thầy Khang, còn một điều quan trọng hơn chính là dạy cách làm người, dạy cách sống, cách đối nhân xử thế. Trong quan điểm giáo dục của mình, với thầy, "nhu" luôn nhiều hơn "cương", muốn giáo dục cho học sinh tính nhân văn, kỹ năng sống, năng lực trí tuệ nhưng không gắt gao đến mức phải thi đỗ trường này trường kia. Thầy Khang thẳng thắn chia sẻ quan điểm với các em học sinh: Thi trượt nhưng nhân cách học sinh tốt vẫn ổn, nó có thể thấp điểm Toán, Lý nhưng Âm nhạc, Thể thao tốt cũng không sao. Thậm chí học xong đi học nghề cũng có thể làm một ông thợ tốt. Con đường của học sinh phổ thông không chỉ duy nhất có đại học, còn có rất nhiều thứ khác trong cuộc sống để chinh phục.
“Ông nội” Khang vừa là người thầy, vừa là người bạn gần gũi, luôn sẵn lòng lắng nghe những tâm tình của học trò.
Thầy Khang được học trò xem là “Ông nội” ở trường, ông sẵn sàng ngồi ăn ở căng tin cùng học trò, chơi bóng cùng học trò, ngồi hàng giờ kể chuyện cùng học trò mà không biết chán. Học trò có vấn đề gì là lên tìm ông nội Khang để sẻ chia, tâm tình. Thói quen ngồi ăn cùng học trò của "ông nội" Khang bắt nguồn từ việc thầy muốn gần gũi hơn với học sinh của mình, muốn chúng xem trường học là nhà, là nơi chúng cảm thấy tự tin, thoải mái nhất. "Một: rửa sạch cái tay. Hai: về ngay đúng chỗ. Ba: có lời mời nhỏ. Bốn: cho thuận đôi tay. Năm: ăn thật nhẹ nhàng. Sáu: không quá thời gian. Bảy: không thừa các thứ. Tám: xếp gọn dụng cụ. Chín: rửa cái miệng xinh.Mười: rinh quà ông nội" - là bài thơ thầy Khang viết tặng mà thế hệ học sinh trường Marie Curie nào cũng thuộc lòng. Những đứa trẻ ngây thơ ăn dở miếng bánh cũng sẵn sàng đưa phần còn lại cho thầy, đang uống cốc trà sữa cũng không ngại uống chung với thầy. Đơn giản vì với chúng, thầy là ông nội, là người thân, không còn sự ngại ngùng nào ở đây nữa. Không phải ngẫu nhiên mà học sinh trong trường gọi thầy Khang là “ông nội". Cái tâm của thầy đã làm lay động những đứa học trò, khiến chúng cảm thấy thầy hiệu trưởng gần gũi như người thân trong gia đình.
Trải qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển Hệ thống giáo dục Marie Curie, thầy Khang chia sẻ rằng mình đã ngẫm ra một điều tâm đắc. Từ việc nhỏ đến việc lớn, từ việc gần gũi đến việc cao siêu, từ việc riêng đến việc chung, từ công việc đến đời sống... đều hướng đến cái đẹp và sự tử tế. Thay mặt toàn thể thầy cô giáo và học sinh nhà trường, thầy Khang tự hào khẳng định: “Chúng ta đã tạo nên cái đẹp, chúng ta đã làm những việc tử tế, chúng ta thành công! Trường Marie Curie,cộng đồng MCer sẽ tiếp tục hướng đến cái đẹp, tiếp tục làm những việc tử tế, chúng ta sẽ giữ được niềm tin yêu của mọi người.” Một bữa trưa ở nhà ăn THCS, hai bé gái làm phóng viên nhí đến phỏng vấn thầy. Thầy kể lại cuộc phỏng vấn thú vị với hai em học sinh: Có một người trả cho thầy rất nhiều tiền để mua ngôi trường này, thầy có bán không? - Thầy không bán. Ngôi trường này là vô giá! / Thầy có niềm vui và nỗi buồn, thầy chia sẻ với ai? - Thầy không có nỗi buồn, chỉ có niềm vui. Niềm vui của thầy thường chia sẻ với đồng nghiệp và học trò…”
Trường Marie Curie (Hà Nội) sở hữu cơ sở vật chất quy mô, hiện đại cùng kiến trúc đỉnh cao đạt nhiều giải thưởng tầm cỡ quốc gia.
Từng là người giáo viên nghèo nhất, chỉ có một bộ quần áo đi dạy, hôm nay thầy Khang đã gây dựng nên cơ ngơi Marie Curie khang trang. Nhiều thế hệ học sinh của "Ông nội" Khang hiện đã trở thành những người thành đạt trong cuộc sống. Đến gặp thầy, dù trong một ngôi trường khang trang, cơ sở vật chất hiện đại, đạt giải thưởng quốc gia về kiến trúc như Marie Curie nhưng phòng của thầy lại giản dị bất ngờ. Trong phòng chỉ có những bức hình thầy chụp với học sinh, những tấm thiệp học sinh tặng, không hề có bất kỳ tấm bằng khen hay huân huy chương nào. Sự giản dị đó còn toát ra từ chính con người thầy khi chúng tôi bắt đầu trò chuyện.
…Không chỉ là làm việc, cống hiến, giá trị cao nhất của cuộc đời mỗi người còn là lòng nhân ái, sự sẻ chia với cộng đồng bởi cho đi là còn mãi…
Có thể nói, trong quá trình lãnh đạo, điều hành Trường Marie Curie, thầy Khang đã có nhiều đóng góp cho sự nghiệp giáo dục của TP. Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung. Bên cạnh đó, trong nhiều năm qua, thầy Khang cùng tập thể cán bộ, giáo viên, học sinh nhà trường đã tích cực tham gia nhiều hoạt động nhân ái, thiện nguyện. Đó là hỗ trợ người dân miền Trung vượt qua khó khăn sau bão lũ; xây dựng 2 cây cầu cho bà con ở Tiền Giang thuận lợi đi lại; trao hơn 1.000 suất quà cứu trợ người dân trên địa bàn phường Mỹ Đình 1, quận Nam Từ Liêm trong đợt dịch Covid-19; chung tay trồng 20.000 cây xanh ở rừng đầu nguồn Mèo Vạc, Hà Giang... Những việc làm của thầy giáo Nguyễn Xuân Khang không chỉ là tấm gương sáng cho các thế hệ học trò Trường Marie Curie nói riêng, học sinh toàn thành phố Hà Nội nói chung, mà còn góp phần lan tỏa thông điệp về lòng nhân ái trong thời đại ngày nay.
Nhìn lại năm 2024 vừa qua, khi mà cơn bão số 3 đã để lại rất nhiều thiệt hại cho bà con nhân dân phía Bắc, trong đó có Làng Nủ (Lào Cai), khi trận lũ quét đã gần như xóa sổ ngôi làng ngày chỉ trong giây lát. Nhiều người chỉ 5 phút sau đã mất hết người thân, làng xóm, đặc biệt là những em nhỏ phải chịu cảnh mồ côi cha, mẹ. Là một nhà giáo, khi chứng kiến thảm cảnh đó, thầy Khang cho biết rất mong muốn các em nhỏ tại Làng Nủ được tiếp tục đi học, không một em nào phải bỏ học. "Vì vậy tôi có ý định nuôi tất cả các con còn sống sót sau đợt lũ quét. Cách đây một tuần, chúng tôi đã đến tận nơi, đến từng nhà, từng trường ở Làng Nủ. Thưa rằng là các cháu mất nhiều lắm, chỉ còn lại rất ít, thực sự rất đau xót. Chúng tôi đã lập được danh sách 22 cháu, trong đó 12 bé gái, 10 bé trai, cháu bé nhất 3 tuổi đang học mẫu giáo và cháu lớn nhất 17 tuổi đang học lớp 12. Tôi quyết định nuôi tất cả các con. Tôi tuổi đã cao, mong sống được nhiều thêm một chút để chứng kiến tất cả các con trưởng thành. Nếu không được như vậy, tôi ra đi sớm hơn, đã có con tôi, cháu tôi, đồng nghiệp trong Trường Marie Curie sẽ thực hiện ước nguyện của tôi cho đến khi đứa bé nhất trưởng thành" - thầy Khang rưng rưng nước mắt nói khi đại diện cho 700 tấm gương "Người tốt, việc tốt" chia sẻ trong buổi lễ biểu dương điển hình tiên tiến, người tốt, việc tốt; vinh danh "Công dân thủ đô ưu tú" năm 2024. Vị lãnh đạo Trường Marie Curie cho biết thêm ông cũng rất xúc động trước hình ảnh Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ngay khi biết tin Làng Nủ xảy ra thảm họa đã lên tận nơi, xắn quần lội giữa bùn đất. Trước đồng bào và cán bộ địa phương, Thủ tướng đã hạ lệnh phải khôi phục Làng Nủ, ổn định đời sống bà con và đến ngày 15/12/2024, những ngôi nhà mới, khang trang tại khu tái thiết thôn Làng Nủ, xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên (tỉnh Lào Cai) đã chính thức được bàn giao đến người dân chịu ảnh hưởng bởi thiên tai.
Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học và THCS Marie Curie Mèo Vạc do nhà giáo Nguyễn Xuân Khang trao tặng, trị giá 100 tỷ đồng được xây dựng tại thôn Há Súa, xã Tả Lủng, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang
Bên cạnh đó, ngày 15/3 vừa qua, ngôi trường mà nhà giáo Nguyễn Xuân Khang tặng học trò vùng cao với tổng kinh phí khoảng 100 tỷ đồng đã được khởi công tại xã Tả Lủng, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang. Theo đó, Lễ khởi công xây dựng Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học và THCS Marie Curie Mèo Vạc (Trường Marie Curie Mèo Vạc) do UBND huyện Mèo Vạc phối hợp Trường Marie Curie Hà Nội tổ chức tại thôn Há Súa, xã Tả Lủng, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang. Dự án xây dựng trường được thực hiện bằng nguồn vốn tài trợ của nhà giáo Nguyễn Xuân Khang, Chủ tịch hội đồng giáo dục Trường THCS & THPT Marie Curie (Hà Nội). Tổng kinh phí đầu tư cho dự án khoảng 100 tỷ đồng theo hình thức xây dựng công trình. Ngôi trường được xây dựng tại thôn Há Súa, xã Tả Lủng, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang, trên diện tích gần 30.000m2, có quy mô ban đầu là 18 lớp học, phục vụ khoảng 540 học sinh từ lớp 1 đến lớp 9, chủ yếu là con em đồng bào các dân tộc thiểu số huyện Mèo Vạc. Ở giai đoạn tiếp theo, quy mô lớp học sẽ tăng lên 27 lớp, đáp ứng nhu cầu học tập cho 810 học sinh. Dự kiến có trên 70% học sinh sẽ ở nội trú, sinh hoạt, học tập tại trường. Công trình do nhóm kiến trúc sư của Trường Marie Curie Hà Nội đảm nhiệm. “Xây trường tặng một địa phương nào đó vùng biên giới phía Bắc là nguyện vọng tôi ấp ủ từ lâu đến nay mới đủ cơ hội để thực hiện. Có lẽ đây là món quà lưu niệm lớn nhất tôi để lại cho các thế hệ sau, trước khi tôi ra đi" thầy Nguyễn Xuân Khang nói. Thầy Khang cho hay, thời gian thi công là khoảng 1 năm. Dự kiến công trình trường học này sẽ hoàn thiện và đưa vào sử dụng từ tháng 6/2026; bắt đầu tuyển sinh từ năm học 2026-2027. Việc thiết kế, tổ chức thi công, xây dựng, kiểm định, nhiệm thu hoàn toàn do Trường Marie Curie đảm nhiệm. "Sau khi hoàn tất tôi sẽ bàn giao lại cho huyện Mèo Vạc bố trí kinh phí mua sắm thiết bị phục vụ việc ăn, ở bán trú của học sinh. Đây sẽ là ngôi trường hoạt động dưới hình thức công lập", thầy Khang cho biết thêm. Thầy Khang nói riêng và Trường Marie Curie nói chung bén duyên với huyện Mèo Vạc bắt đầu từ năm 2021 với đề án quốc gia trồng một tỷ cây xanh do Thủ tướng phát động. Nhà trường đã trồng hai vạn cây Sa Mộc tại xã Khâu Vai. Năm 2022, Trường Marie Curie tiếp tục tổ chức dạy tiếng Anh trực tuyến cho 2.600 học sinh lớp 3, duy trì tới khi các em học xong tiểu học. Cuối tháng 11/2023, nhằm giải quyết việc thiếu giáo viên tiếng Anh ở Mèo Vạc, thầy Khang chi 6 - 12 tỷ đồng hỗ trợ 30 sinh viên địa phương đi học đại học ngành tiếng Anh. Hàng tháng, mỗi sinh viên được hỗ trợ 5 triệu đồng, kéo dài trong 4 năm. Hiện có 17 sinh viên tham gia dự án. UBND huyện sẽ tuyển thêm 13 người để đào tạo trong năm học tới. Dự án đến nay đã thực hiện được hơn 2 năm. Bắt đầu từ năm nay, lần lượt sẽ có sinh viên tốt nghiệp về dạy tiếng Anh cho học sinh Mèo Vạc. Ngoài ra, thầy Khang cũng quyết định tặng mỗi người một chiếc xe máy làm phương tiện đi dạy ngay sau khi cầm quyết định phân công tác.
Trong quan điểm giáo dục của mình, thầy Khang luôn tâm niệm rằng, dạy học sinh những điều tử tế, sau này chúng sẽ nhớ những gì mình trao cho chúng mà đi trao lại cho người khác, nhân rộng sự tử tế. Thầy bảo rằng: “Thầy không có gì ngoài học vị cử nhân cách đây hàng chục năm, học hàm không, danh hiệu không, giải thưởng không. Thầy là nhà giáo của nhân dân. Nói đến nhà giáo người ta thường nhắc đến chữ nghèo với câu nói “giáo án" là “dán áo". Nhưng thầy không nghèo, cơ sở vật chất trường như vậy thầy không thể nghèo được. Và thầy tuy không phải là đại gia, không phải là tỷ phú top 5 Việt Nam nhưng thầy chắc chắn là top 5 người giàu nhất về tinh thần".
Ghi nhận những dấu ấn đóng góp, cống hiến to lớn của Nhà giáo Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường Marie Curie (Hà Nội) trong sự nghiệp giáo dục, Sở Giáo dục và Đào tạo TP. Hà Nội đã trao tặng thầy nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý. Đặc biệt, năm 2022, thầy Khang vinh dự là 1 trong số 10 gương mặt tiêu biểu trong toàn thành phố Hà Nội được trao tặng danh hiệu “Công dân Thủ đô Ưu tú”.
