25/12/2024 lúc 05:23 (GMT+7)
Breaking News

Người “thổi lửa” cho nghệ thuật cồng chiêng giữa đại ngàn

Già làng K’Tiếu, thôn Duệ, xã Đinh Lạc, huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng năm nay đã ngoài tuổi 70, nhưng ông vẫn ngày ngày say sưa với hành trình thổi lửa, tiếp sức nuôi dưỡng nghệ thuật cồng chiêng giữa đại ngàn Tây Nguyên.

Trong ký ức của mình, già làng K’Tiếu vẫn nhớ như in những buổi hầu nước cho các bậc cao niên trong bản trong các buổi biểu diễn cồng chiêng ở thôn bản. Hồi đó, K’Tiếu mới 14 tuổi, mỗi khi nghe ở buôn làng nào có lễ hội, dù xa mấy cũng tìm đến để nghe và học đánh chiêng. Dần dần những buổi sinh hoạt cộng đồng ấy đã nhen nhóm tình yêu nghệ thuật cồng chiêng vào con người chàng thanh niên K’Ho lúc nào không hay, tình yêu cồng chiêng cứ thế lớn dần theo năm tháng. Với ông, âm vang cồng chiêng là món ăn tinh thần không thể thiếu sau những giờ lên rẫy.

Cuộc sống đổi thay từng ngày, vùng núi rừng ngày càng sầm uất, giàu có hơn. Thế nhưng điều khiến già làng K’Tiếu nhiều đêm trăn trở là số người biết đánh cồng chiêng ngày càng ít đi, con cháu trẻ tuổi trong thôn bản cũng không mấy mặn mà với văn hoá truyền thống này. Không thể để văn hoá cồng chiêng bị mai một, thất truyền, bên cạnh việc ngày ngày đem chiêng ra đánh, múa cùng các bạn già để ôn luyện, già làng K’Tiếu còn nghĩ cách làm sao thổi được niềm đam mê cho thế hệ trẻ, nhất là trong xu thế công nghiệp hoá diễn ra mạnh mẽ, nhiều thanh niên ưa thích giải trí bằng game, thiết bị công nghệ hơn là quây quần nhảy múa, đánh chiêng bên ngọn lửa.

Nghệ nhân K’Tiếu.

Vào năm 1990, ở thôn Duệ tái diễn lễ đâm trâu đón mùa lúa mới. Để chuẩn bị cho lễ hội, ông K’Tiếu vận động nhiều người trong làng ôn lại các bài chiêng rồi kiên nhẫn hướng dẫn cho từng người chơi những điệu cơ bản. Sau lễ hội, thấy người làng có vẻ hào hứng hơn với việc chơi chiêng, ông K’Tiếu mượn chiêng, mở lớp dạy các thanh, thiếu niên trong làng, mỗi lớp trên 10 người.

Thật may mắn, vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị nghệ thuật cồng chiêng này được chính quyền, các nhà nghiên cứu văn hoá quan tâm. Bấy giờ già làng K’Tiếu bất ngờ được chú ý đến như một “báu vật” sống bởi cả xã Đinh Lạc không ai còn thuộc nhiều bài cồng chiêng và thành thục môn nghệ thuật này như ông. Đặc biệt, nhờ sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, từ năm 2005, các lớp truyền dạy cồng chiêng được mở tại thôn Duệ, xã Đinh Lạc. Khác với các lớp học khác, việc truyền dạy nghệ thuật cồng chiêng ở thôn Duệ không hề có giáo án, bài giảng nào mà hoàn toàn trực tiếp, “cầm tay chỉ việc”. Những buổi lên lớp, già làng K’Tiếu hướng dẫn rồi người học thực hành, già làng nắn chỉnh trực tiếp; người học cũng chỉ ghi nhớ và học thuộc chứ không theo sách vở nào.

Bằng sự kiên trì, những lớp học đã mang lại trái ngọt. Theo UBND xã Đinh Lạc, sau gần 2 thập niên, đến nay những lớp học do già làng K’Tiếu dạy đã đào tạo cho hơn 200 người biết đánh cồng chiêng thành thạo. Thế nhưng già làng K’Tiếu vẫn chưa hết lo, bởi nhiều người lúc còn thanh niên thì ham mê đánh chiêng, nhưng sau đó lấy vợ gả chồng rồi, một phần vì áp lực kinh tế mà làm biếng, dần dần quên cả cách đánh. Rút kinh nghiệm, các khoá dạy cồng chiêng sau này, già làng K’Tiếu đa dạng hoá thành phần, dạy cho cả nam lần nữ, người lớn cũng có trẻ nhỏ cũng có.

Nghệ nhân K’Tiếu đang dạy cồng chiêng cho thanh niên trong làng.

Vất vả, khó khăn như vậy nhưng theo già làng K’Tiếu, nghệ thuật cồng chiêng ở xã Đinh Lạc đang hồi sinh theo năm tháng. Trong lớp học của ông ngày càng có nhiều học sinh tham gia, đó là tín hiệu mừng vì lớp trẻ đã hướng về cội nguồn. Cùng với đó, các trường học cũng ngày càng phổ biến nghệ thuật cồng chiêng nhiều hơn, khuyến khích học sinh tham gia nhiều hơn… Đánh cồng chiêng không chỉ thoả chí đam mê, mà đó cũng dần trở thành là nghề mưu sinh, chẳng hạn như CLB cồng chiêng Đinh Lạc ngày càng được nhiều đơn vị mời biểu diễn, đặc biệt ngày càng nhiều đoàn du khách về Di Linh “đặt hàng” CLB biểu diễn. Việc đưa nghệ thuật cồng chiêng vào phát triển du lịch không chỉ góp phần bảo tồn nét văn hoá đặc sắc mà còn làm phòng phú thêm sản phẩm du lịch địa phương.

Các bài chiêng người K’Ho vùng Tây Nguyên có ý nghĩa chào mừng khách, đón khách, tiễn khách sau khi dự lễ hội. Ngoài lễ hội, các bài chiêng còn được chơi vào dịp mừng lúa mới, lễ hội, đám cưới… Mặc dù đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể nhân loại, song trước sự phát triển kinh tế thị trường, không gian văn hóa cồng chiêng ở Tây nguyên vẫn luôn đối mặt với nguy cơ bị mai một.

Với sự đóng góp tích cực của mình trong việc bảo tồn không gian văn hóa cồng chiêng, các năm qua, già làng K’Tiếu đã nhận được rất nhiều bằng khen của huyện Di Linh và tỉnh Lâm Đồng. Đặc biệt, trong năm 2022, già làng K’Tiếu vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú vì đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. Tháng 5/2023, Nghệ nhân K’Tiếu còn là một trong 31 cá nhân được Thủ tướng tặng bằng khen vì có thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua yêu nước; là điển hình tiên tiến của tỉnh Lâm Đồng được giới thiệu tham dự hội nghị biểu dương, tôn vinh điển hình tiên tiến toàn quốc nhân dịp 75 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi thi đua ái quốc (11/06/1948 – 11/06/2023).

PV