VNHN - Mấy năm gần đây, câu chuyện làng bích họa Tam Thanh (Tam Kỳ, Quảng Nam) bỗng rôm rả với dư luận, và theo đó, những dòng du khách đã đổ về vùng này. Dường như không ai để ý, thật ra cốt tích Tam Thanh, chính là làng nghề mắm truyền thống. Sự kỳ thú ở chỗ, làng mắm Tam Thanh theo thế cuộc ấy, chợt chuyển mình tìm cách đi lên.
Làng mắm truyền thống Tam Thanh bỗng có cơ hội phục hưng khi biến hình thành làng bích họa.
Anh Lê Ngọc Ty, Phó chủ tịch UBND xã Tam Thanh lý luận sự việc ở quê mình một cách đơn giản, rằng chính làng bích họa đã tạo cơ hội cho làng mắm, và ngược lại, chính bản sắc hiền hòa nhưng nhạy bén của những người quen quảy thúng mắm đục đi buôn đã làm nên cơ hội bền vững cho làng bích họa.
Đến làng mắm coi tranh…
“Thiệt ra thì ban đầu, mấy ai để ý làng này có bích họa. Nhưng rồi khi có người tò mò tới làng coi bọn trẻ vẽ vời lên tường, làng mắm Tam Thanh tự nhiên được nhắc. Lớp già như tôi hiểu, đây là dịp bán hàng, còn bọn trẻ thì tin đã tạo ra lợi thế kiếm tiền. Đôi bên gộp lại, thành câu chuyện người ta giờ đến làng mắm coi tranh”. Ông Lê Văn Gặp, đại diện HTX Ngọc Lan Quảng Nam nhìn nhận như vậy.
Theo ông Gặp, làng mắm Tam Thanh đã có từ nhiều đời. Trước đây, trúng vụ cá, thì người làng cùng làm mắm, chủ yếu là loại mắm đục, cá thính, để gánh lên miền cao bán. Miền cao với họ, chính là vùng Tiên Phước, Hiên, Giằng…, nơi người dân cách trở sông núi, ít cá mắm nên cần mua. Mỗi đợt như vậy, dân Tam Thanh lại có chút vốn liếng, về sửa nhà cơi cửa.
Những bức bích họa ở Tam Thanh, động lực thay đổi một làng quê?
Lâu dần theo thị trường, những thúng mắm Tam Thanh không còn đất dụng võ. Người làng ít làm mắm hơn, chủ yếu chỉ có vài hũ để ăn dần, hay tặng thân thuộc, dư hơn thì ra chợ bán đong. Có điều cái tính hoa mỹ thì vẫn còn ở nhiều gia đình, khi dư dả lại vẽ tường sơn ngói cho đẹp làng đẹp xóm.
Tình cờ những hình vẽ trên tường lọt vào ống kính vài du khách lang thang xứ Quảng, rồi được đẩy lên đỉnh điểm khi một số bạn trẻ yêu thích hội họa từ Hàn quốc chọn Tam Thanh làm điểm hẹn trình diễn cây cọ và nước màu. Những bức tường được tô điểm hình ảnh chân chất và cả những thông điệp cuộc sống, được lên báo, đã giúp Tam Thanh từ một làng chài khép mình ven biển thành điểm hẹn của nhiều bạn trẻ, thu hút du khách tìm về.
Rốt cuộc, làng mắm Tam Thanh đã thành làng bích họa, được người ta biết tới và được tưởng thưởng tích cực. Người ta đến làng mắm coi tranh…
Cả làng tranh… bán mắm!
Cái hay, theo ông Gặp, là sức sống cổ truyền ở ngôi làng này bất chợt được khơi gợi, khi một số du khách sau những tò mò, đặt câu hỏi về mớ hũ chum chất đầy các sân nhà chứa gì, có bán không.
Bà Ngọc Loan bên cạnh những hũ mắm truyền thống.
“Người Tam Thanh bán mắm đã lâu, nhưng làng mắm Tam Thanh ít người biết. Khi làng bích họa nổi lên, người ta mới biết để mua mắm Tam Thanh. Nhà đồn nhà, người kể người, lần lần làng lại làm mắm. Số hộ làm dĩ nhiên ít hơn, nhưng sản lượng, chất lượng cao hơn. Dân làng còn được phía tỉnh quan tâm, hỗ trợ thiết bị, vật tư, hướng dẫn khoa học kỹ thuật, bày vẽ mẫu mã bảng hiệu, ngày càng làm bài bản hơn”. Bà Kiều Thị Ngọc Loan, xã viên HTX mắm Tam Thanh (tổ 8 Hòa Trung, Tam Thanh) kể như vậy.
Bà Loan cho hay, mấy năm qua, HTX mắm Tam Thanh thành lập với 12 xã viên là hộ sản xuất tại nhà, sản lượng cứ theo dòng du khách tăng dần. Cho nên phải khẳng định, nếu không có những bức bích họa, làng mắm chẳng có cơ hội gì. Nhưng ngược lại, khi du khách về Tam Thanh, lại cảm nhận được nét riêng của một làng mắm đặc trưng, với những khuôn bếp là phân xưởng sản xuất, rất đậm đà và kỳ thú.
Chai mắm Tam Thanh đã được đổi mới rất nhiều để đáp ứng thị hiếu du khách.
Ông Gặp tâm tư, những người buôn mắm như ông, thấy khách tất nhiên chả dại gì từ bỏ. Nên những hộ làm mắm Tam Thanh, lập tức nắm ý tưởng mới về kinh doanh, trong thời gian ngắn đổi mới mẫu mã, từ những can mắm, thúng mắm, chuyển thành chai mắm mẫu mã bắt mắt, chủng loại thay đổi, tiện cho du khách mang theo. Bao bì nhãn mác mắm Tam Thanh, cũng cải tiến không ngừng, đến nay cũng đổi qua chai thủy tinh cho hợp phong trào môi trường, sắp đến lại quay về chai nhựa cứng cho tiện bề du khách. Các HTX còn đầu tư cả hệ thống logo, mã QR nhận diện thương hiệu…
Tất cả đang tạo nên một sức sống mới cho làng mắm Tam Thanh, dựa trên nền làng bích họa hiện đại, trẻ trung để đẩy mạnh marketing bán hàng. Anh Lê Ngọc Ty nhìn nhận, sự linh hoạt phối hợp giữa các thế hệ già trẻ trong làng là rất đặc biệt. Ngay với anh, khi làng bích họa được nổi danh, lập tức anh cho thành lập HTX cộng đồng trong làng, tổ chức các sự kiện vẽ tranh, từ trên tường đến trên thuyền thúng, thu hút du khách đến xem, trải nghiệm và cả dừng lại nghỉ ngơi trong những homestay được dân làng tổ chức.
Làng mắm truyền thống Tam Thanh đang thực sự khai thác tốt hướng đi của mình?
“Tranh bích họa Tam Thanh vẽ màu trên tường, trên thúng, nên cứ qua một năm lại phải vẽ cái mới. Nhưng nhờ đó, mà làng mới luôn mới lạ, hấp dẫn với những bức tranh nhiều thông điệp thời sự hơn. Cái chính là, qua hoạt động bích họa, làng tổ chức nhiều hình thức kinh doanh, và phục hưng được làng nghề truyền thống. Điều đó rất ý nghĩa, để giới trẻ trong làng, vừa cập nhật được xu thế hiện đại, vừa nhận thức đúng về bản sắc truyền thống, chung tay giữ gìn làng nghề”. Anh Ty chia sẻ như vậy.
Câu chuyện làng mắm Tam Thanh, tận dụng được cơ hội mới để phát triển tốt hơn, thật sự là điều rất riêng có ở vùng quê xứ Quảng này, lại càng đặc biệt với những làng quê truyền thống khác. Đâu phải ai cũng có thể có cơ hội đến với một làng mắm truyền thống, mà lối vào, lại lung linh màu sắc của những bức tranh rộn rã trên tường?
