Toàn cảnh phiên họp
Chính phủ đề xuất quy định cụ thể trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Quy định về thu hồi, trưng dụng đất (Chương VI) dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) là nội dung nhận được nhiều ý kiến của Nhân dân. Vì vậy, Chính phủ đã tiếp thu các ý kiến góp ý, dự thảo Luật đã sửa đổi toàn bộ nội dung của Điều 75 theo hướng Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm phát huy nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và bảo tồn di sản văn hóa.
Trong đó, dự thảo luật quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất đối với các loại công trình công cộng từng lĩnh vực; thu hồi đất để xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, công trình sự nghiệp và một số trường hợp thật cần thiết khác (Dự án nhà ở xã hội, nhà ở công vụ, cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư; dự án tái định cư; khu công nghiệp, cụm công nghiệp; khu sản xuất, chế biến nông sản, lâm sản, thủy sản, hải sản tập trung; dự án thăm dò, khai thác khoáng sản; dự án lấn biển; thu hồi đất để giao tổ chức phát triển quỹ đất,… nghĩa trang, nhà tang lễ, cơ sở hỏa táng, cơ sở lưu trữ tro cốt, xây dựng cơ sở tôn giáo…).
Trình bày tờ trình tại Phiên họp 23, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho biết, ban soạn thảo sẽ rà soát làm rõ hơn các trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh tại Điều 74; các trường hợp thu hồi đất do vi phạm để phù hợp với quy định của pháp luật có liên quan như Luật đầu tư, các Luật về thuế, làm rõ hành vi của cơ quan quản lý hoặc của người vi phạm tại Điều 77.
Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định phân cấp thẩm quyền thu hồi đất cho Ủy ban nhân dân cấp huyện không phân biệt người sử dụng đất là tổ chức hay cá nhân trừ trường hợp thu hồi đất quốc phòng, an ninh. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thu hồi đất quốc phòng, an ninh sau khi có văn bản chấp thuận của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an. Trường hợp không thống nhất ý kiến, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định.
Làm rõ tiêu chí các trường hợp thu hồi đất.
Thẩm tra nội dung về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (Điều 75), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết nội dung này có 02 loại ý kiến:
Loại ý kiến thứ nhất: Cơ bản tán thành quy định tại dự thảo Luật như Chính phủ đã trình; đề nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện, bảo đảm quy định đầy đủ, rõ ràng.
Loại ý kiến thứ hai: Cân nhắc cách quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất như dự thảo Luật, chưa bảo đảm tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW về việc quy định điều kiện, tiêu chí cụ thể thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; khó bảo đảm đầy đủ các trường hợp, nhất là các trường hợp có thể phát sinh trong tương lai.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Thường trực Ủy ban Kinh tế cơ bản tán thành loại ý kiến thứ hai. Đồng thời, đề nghị tiếp tục rà soát, quy định tại điểm e và điểm g khoản 3 Điều 75 chưa thống nhất về tiêu chí xác định các trường hợp thu hồi so với các trường hợp khác. Trong các trường hợp thu hồi đất để đấu giá quyền sử dụng đất có cả “dự án nhà ở thương mại”, khó xác định có thuộc phạm vi phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng hay không; với quy định như tại dự thảo Luật thì khó triển khai trên thực tế cơ chế thỏa thuận về quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án nhà ở thương mại; đề nghị rà soát với Nghị quyết số 18/NQ-TW. Rà soát quy định tại điểm l khoản 3 về thu hồi đất xây dựng công trình ngầm; thu hồi đất để thực hiện dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư theo quy định của Luật Nhà ở.
Tại phiên họp, cho ý kiến về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh của Quốc hội Lê Tấn Tới đồng tình quan điểm của cơ quan thẩm tra, lựa chọn phương án 2. Đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc cách quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất như dự thảo Luật, chưa bảo đảm tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW về việc quy định điều kiện, tiêu chí cụ thể thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; khó bảo đảm đầy đủ các trường hợp, nhất là các trường hợp có thể phát sinh trong tương lai.
Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nêu quan điểm, thu hồi đất là một chế định và được cử tri và Nhân dân rất quan tâm. Theo dự thảo luật, quy định thu hồi đất đang được tách thành Điều 74 thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh và Điều 75 thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. Trong đó, dự thảo quy định rất cụ thể, đặc biệt tại Điều 75 (gần 4 trang). Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nêu sự cần thiết minh bạch các quá trình để thu hồi đất, tiêu chí, điều kiện để đảm bảo thu hồi đất để đảm bảo tránh những khiếu kiện và đảm bảo đúng tiêu chí là thu hồi đất.
Theo đó, cơ quan thẩm tra đưa ra 2 phương án, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp ủng hộ phương án 1, nên quy định cụ thể các trường hợp nào là thu hồi đất để phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh và trường hợp nào thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng.
Đối với thu hồi đất để làm công trình văn hóa, thể thao, cơ sở an dưỡng, nghỉ dưỡng, nhà khách của lực lượng vũ trang nhân dân, do các công trình này vừa có thể phục vụ cả quốc phòng, an ninh và phục vụ dân dụng. Về quy định này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đồng tình với ý kiến của Ủy ban Kinh tế. Theo đó, cân nhắc lại tiêu chí của thu hồi đất để làm công trình văn hóa, thể thao, cơ sở an dưỡng, nghỉ dưỡng, nhà khách của lực lượng vũ trang nhân dân cho các công trình trong thu hồi đất để phục vụ quốc phòng, an ninh, cần quy định càng cụ thể càng tốt. “Ban soạn thảo cần rà soát lại Điều 74 và Điều 75 để quy định thật cụ thể và dự liệu các trường hợp sẽ xảy ra trong thực tế để đảm bảo tính minh bạch của dự án luật”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị.
Kết luận nội dung thảo luận về dự án Luật Đất đai (sửa đổi), Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát các trường hợp thu hồi đất, nhất là các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, đảm bảo chặt chẽ, phù hợp với đặc thù của từng vùng, miền, không để ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người có đất bị thu hồi./.
