VNHN - Ánh lửa rực sáng, soi rõ nụ cười của những anh lính trẻ. Sự chăm sóc ân cần mà họ nhận được trên đường hành quân đã biến thành sức mạnh để chiến đấu.
Một đoàn ngựa dừng trước bãi, anh lính gác hô: Nghiêm! Mọi người im lặng đứng thẳng dậy. Bộ chỉ huy khu đến dự.
Phút nghiêm lặng qua, mọi câu chuyện lại ồn ào. Khu trưởng nói chuyện với mấy ông nhà lang. Lửa cháy, nổ lốp bốp những bó nứa. Các cô nàng nhìn chăm chắm vào phía buồng trò, dựng bằng khung nứa che cái chăn trấn thủ.
Hát vang khúc quân hành
Giang Sơn từ từ tiến ra giữa bãi, tay cầm lá cờ còn cuộn lại. Một tiểu đội súng lắp lưỡi lê đứng dàn hai bên Quốc kỳ. Trung đội trưởng Hoàng Diệu hô chào cờ. Bộ đội bồng súng. Các cô nàng giơ nắm tay lên đầu. Có lắm cụ già đã giơ nắm tay, trông thấy Hoàng Diệu đưa tay xòe ở vành mũ, tưởng mình chào sai, lại thay đổi kiểu chào. Có người giơ tay trái lên ngang tai; có những bà mẹ chào như lấy tay che mắt…
Rồi Quốc ca nổi lên. Giọng hát rắn rỏi của Đoàn Võ trang không át nổi cái điệu hát nhẹ nhàng của đồng bào chung quanh. Cũng bài Quốc ca, nhưng giọng đồng bào Thái hát sai hẳn đi. Chỗ lên chỗ xuống thay đổi rất nhiều. Cho đến khi Đoàn Võ trang hát đã dứt lời, các chị em Thái còn hát nửa câu nữa mới hết dịp.
Trần Quang được nghe điệu Quốc ca hát bằng giọng nhẹ nhàng này, anh ta thấy cảm động quá. “Cho dù điệu hát có sai, nhưng linh hồn của bài hát vì thế mà càng thấm thía”. Anh ta nói với Đoàn Hải hôm sau như thế.
Đoàn Hải nói chuyện với đồng bào về cuộc kháng chiến của ta.
Văn Sinh đọc thư của Hồ Chủ tịch.
Thư vừa đọc xong, bài Hồ Chí Minh muôn năm lại nổi lên. Cũng bằng một giọng nhẹ nhàng, thỉnh thoảng có những câu bằng hẳn tiếng Thái lọt vào giữa bài...
Tiểu đội trưởng Khoát tiến ra giữa bãi, giới thiệu những vở kịch.
Khoát vừa vào, năm Tây đen hai Tây trắng ở buồng trò xồ ra, sì sà sì sồ, tiếng Tây ngậu xị (cũng không phải là tiếng Tây nữa; một thứ tiếng riêng của những người đóng giả Tây nên cũng nói tiếng Tây… giả).
Ý giả đây là một bọn đang đi lùng gái. Một cô nàng dắt em cũng ở buồng trò, đi ngang, vác cái suồng lấy nước… Mấy Tây vội xông đến vồ… Cô vội buông suồng nước dắt em chạy.
Mấy Tây đang đuổi thì gặp bộ đội và dân quân Thái, súng, nỏ, mác đều chĩa về phía giặc. Bọn Tây giơ tay hàng. Mấy em nhỏ ở đâu chạy lại trói nghiến Pháp vào. Bộ đội, dân quân, thiếu nhi Kinh và Thái bèn hát bài “Cùng nhau ta kết đoàn…” theo điệu Lào của Đoàn Hải mới làm lời, rồi cùng giang tay nhau chạy quanh vòng lửa.
Cuốn hồi ký của nhà thơ Quang Dũng mang nhiều ý nghĩa về mặt tư liệu lịch sử. Ảnh: NXB Kim Đồng.
Nụ cười còn mãi
Tiếng vỗ tay ran lên. Đến kịch Bình dân học vụ, đến tổ hát của tiểu đội phó Phúc trình bày mấy bản đồng ca. Rồi Phúc lại độc ca một “nơi mô nơi tê nơi mô nơi tê tiếng beo gầm vang”. Hình như có nhiều đôi mắt ngây nhìn bộ tóc quăn và cái mặt sáng sủa của anh chàng tiểu đội phó xinh trai, tốt giọng.
Thụy Lan đề nghị các chị phụ nữ góp vui. Các chị cúi xuống, bấm nhau và quay đi khúc khích cười. Dáng điệu ỏn ẻn của các chị lúc thẹn, trông hay đáo để. Dồn nhau mãi, rốt cuộc các chị đề nghị: “Bâng! Các eeng bắt chúng em hát, mà không hát thì thương các eeng quá… Thế mà các chúng em đồng ca một bài vậy nhé!”.
Mọi người hoan hô ầm ầm... Nhi đồng khua dùi lên mặt trống thay cho tiếng vỗ tay. Bộ đội hoan hô khỏe nhất. Tiếng hát đã cất lên, nhè nhẹ như hơi gió núi. Có những câu:
Tằng pây tằng bánh khủng liên thanh
Tằng pây tằng âu nẳm nước Nam khừn…
Trần Quang quay lại một anh dân quân Thái cắp nỏ đứng cạnh anh nhờ cắt nghĩa hộ. “Các chị ấy bảo là vừa đi vừa bắn súng liên thanh ấy mà, vừa đi vừa lấy lại nước Việt Nam ấy mà… Các chị ở trên tôi là hăng lắm nhé! Bài hát của họ đặt ra đấy, ghê lắm”. Anh dân quân trả lời với tất cả lòng thán phục bài hát của các chị.
Lửa trại đã tan. Dân chúng tản mác ra về. Có những đôi đưa nhau về qua một cánh rừng thơm hoa dạ lan. Có những bọn đưa nhau về thật xa, đuốc lượn trên đồi, đuốc soi sáng những dòng suối, bóng đá sỏi lấp lánh, ánh sáng soi chân người trắng hồng. Đoàn Võ trang cũng đang tập hợp để đi về. Dọc đường, anh em bàn tán mãi.
Chiềng Sại lại trở lại yên tĩnh. Người ta lại nghe thấy tiếng suối róc rách chảy khi mọi tiếng động đã ngừng. Ở trong bản, hoa cau, hoa mít thơm ngào ngạt. Tiếng suối, tiếng chim đêm nghe càng rõ. Ngoài bãi cỏ lửa trại vừa nãy, một đống than rừng rực nằm dưới sương đêm. Khói từ từ cuộn.
