VNHN - Thực tiễn cho thấy kinh nghiệm là tốt và rất quý báu nhưng bệnh kinh nghiệm thì cần phải phòng và tránh, khi mắc bệnh kinh nghiệm càng cần phải sửa chữa, khắc phục.
Về bệnh kinh nghiệm và thực trạng bệnh kinh nghiệm đã diễn ra ở hầu hết mọi lĩnh vực, mọi hoạt động công tác nhưng với mức độ khác nhau. Do vậy, trong phương pháp tổ chức dạy học nói chung, nhất là phương pháp tổ chức dạy học ở Học viện Chính trị khu vực I rất cần phải hạn chế, phòng ngừa, sửa chữa bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa.
Trong hoạt động tổ chức dạy học ở Học viện Chính trị khu vực I diễn ra với nhiều phương pháp và hình thức, nội dung rất đa dạng, phong phú. Cách thức chiêu sinh, mở lớp cho đối tượng có nhiều điểm đặc thù khác với các cơ sở và các loại hình đào tạo phổ biến khác, cách thức quản lý người dạy và người học vừa mang những nét chung song cũng có những nét đặc trưng riêng có của Trường Đảng. Nét đặc trưng này bị chi phối bởi đối tượng được đào tạo và mục tiêu của việc đào tạo. Chính vì vậy, bên cạnh những kinh nghiệm chung, Học viện Chính trị khu vực I cũng có những kinh nghiệm riêng mang tính đặc thù.
Xét từ thực trạng cho thấy kinh nghiệm và bệnh kinh nghiệm xuất hiện ở đâu? Bệnh kinh nghiệm xuất hiện và diễn ra trong hoạt động hàng ngày và ngay trong quá trình thực hiện đào tạo.
Về việc mở lớp hiện nay cũng phải căn cứ trên thực tiễn, căn cứ vào kinh nghiệm của các năm trước đó, lấy đó làm cơ sở để rút kinh nghiệm cho năm sau thực hiện tốt hơn. Về đối tượng, chỉ tiêu và nhiệm vụ đào tạo cho thấy, Học viện Chính trị khu vực I thực hiện tổ chức đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ đã được quy hoạch theo chức vụ, vị trí việc làm của các sở, ban, ngành, lực lượng vũ trang và một số doanh nghiệp ở các tỉnh phía Bắc. Học viện căn cứ theo việc xét duyệt chỉ tiêu hàng năm về số lượng cán bộ được cử đi học từ các địa phương, ban ngành của Ban Tổ chức Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Ngoài ra, Học viện còn tổ chức mở lớp chính quy tập trung dành cho đối tượng cử nhân chính trị chuyên ngành tổ chức cho học viên nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào, cử nhân chính trị văn bằng 2 theo hình thức chính quy không tập trung, lớp bồi dưỡng ngắn hạn về công tác văn phòng, kiểm tra, dân vận cho cán bộ nguồn của các tỉnh phía Bắc.
Mỗi năm trung bình, Học viện mở được hàng chục lớp CCLLCT tập trung và không tập trung, 01 lớp cử nhân chính trị cho Lào, một số lớp bồi dưỡng chức danh cho công tác tổ chức, kiểm tra, dân vận với số lượng học viên ở các lớp lên tới hàng ngàn người. Với số lượng và tần suất như vậy hoạt động này luôn diễn ra theo một quy trình đào tạo. Trong quá trình tổ chức dạy học đó, đã có rất nhiều kinh nghiệm, sáng kiến tốt được ứng dụng, có sức lan toả. Tuy nhiên, quá trình đó không tránh khỏi sự vận hành có lúc máy móc, thiên về kinh nghiệm.
Trong tổ chức dạy học, Học viện thực hiện xây dựng kế hoạch giảng dạy và học tập cho các hệ lớp theo hướng tạo thuận lợi cho các Khoa chuyên môn phối hợp với các phòng, ban chức năng chủ động trong công tác điều hành, quản lý lớp. Các cách thức được thực hiện trong quá trình tổ chức dạy học như tổ chức học trên lớp, tự học, tổ chức kiểm tra, thi cử, tổ chức bảo vệ khoá luận, luận văn, tiểu luận, đề án, bài thu hoạch cho các hệ lớp theo đúng quy chế của Học viện, của Bộ Giáo dục đã diễn ra tương đối phù hợp bảo đảm sự nghiêm túc. Việc đánh giá xếp loại học tập, khen thưởng học viên cuối khoá theo hướng thực chất và động viên khuyến khích được người học.
Bên cạnh những ưu điểm, đã bộc lộ những hạn chế từ cách giảng dạy nói chung của giảng viên, từ yêu cầu thi cử trên thực tế đã diễn ra cũng chính là những yếu tố góp phần tạo nên căn bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa đối với người học. Ví dụ, yêu cầu người học phải nghiên cứu tài liệu học tập trước khi nghe giảng. Vậy, làm thế nào đánh giá được mức độ nghiên cứu và kết quả đọc tài liệu của người học trước khi lên lớp? Một trong những phương pháp đánh giá đó là kiểm tra sự tương tác của người học trên lớp bằng cách nêu vấn đề, trả lời các yêu cầu, các câu hỏi mà giảng viên nêu ra; hoặc kiểm tra bút ký, nộp và chấm bút ký hàng ngày hoặc theo từng môn học. Do đó, bên cạnh mặt tích cực là người học buộc phải nghiên cứu tài liệu, tìm ra các vấn đề lý thú để tìm hiểu, giúp họ dễ dàng tiếp thu lý luận, tìm cách vận dụng lý luận vào từng lĩnh vực công tác thì lại nảy sinh tình trạng một số người học đối phó, qua loa khi viết bút ký. Kết quả là, trên lớp một số học viên không tập trung nghe giảng, không tập trung suy nghĩ để trả lời các vấn đề mà giảng viên đặt ra, không có thời gian để trao đổi thảo luận nội dung đang diễn ra trên lớp, không đem được bài học, kinh nghiệm từ thực tế địa phương, ban ngành, lĩnh vực mình công tác tới lớp trao đổi, chia sẻ.
Làm thế nào để thực hiện được mục đích giúp học viên phát huy và nâng cao ý thức tự học. Một trong những giải pháp là tổ chức cho học viên tự học buổi tối trên giảng đường, học tập ở ký túc xá. Bên cạnh những ưu điểm mang lại từ cách làm này, thì một số học viên lại truyền nhau kinh nghiệm không hay đó là học đối phó trong việc tự học.
Còn đối với người dạy, yêu cầu chuyên môn là phải nghiên cứu kỹ lưỡng các tài liệu phục vụ cho công tác giảng dạy. Tài liệu phải đa dạng, phong phú song chú ý trọng tâm, trọng điểm. Nhưng trên thực tế, có nơi, có lúc vẫn diễn ra ở một số người dạy trong việc chuẩn bị giảng dạy, nghiên cứu tài liệu còn sơ sài, chưa kỹ lưỡng thậm chí xem công đoạn này là một khâu chỉ để đối phó. Vì vậy, ở nhiều loại hình đặc thù của các loại lớp khác nhau, người dạy chưa chỉ ra giúp học viên tài liệu cho phù hợp, cho thiết thực nhất với nội dung bài giảng đó, với đối tượng người học đang cần.
Về hoạt động thảo luận được diễn ra khá thường xuyên trên lớp học, ở các môn học. Bên cạnh những ưu điểm, thành công mang lại cho người dạy và học cũng chưa tránh khỏi tình trạng xảy ra ở các lớp học đó là người học xem hoạt động này là hình thức và ngại đào sâu suy nghĩ, lười đọc sách nên buổi thảo luận theo vấn đề và tiến hành theo cách chia nhóm, thì nhóm mới chỉ phát huy được tính tích cực thực sự của một số thành viên có tinh thần tự giác, ham học hỏi, thực sự cầu thị. Hoạt động này nếu diễn ra thường xuyên, không sửa chữa rút kinh nghiệm ngay thì kết quả là chỉ một số người tích cực nhất làm việc, số còn lại là ỷ và dựa vào tập thể nên không có tư duy độc lập. Như vậy là tạo ra thói quen, kinh nghiệm không tốt cho một số người có tính ỷ lại, máy móc, không nắm được lý luận, không nhuần nhuyễn lý luận, không sáng tạo trong việc tiếp thu lý luận, kinh nghiệm quý báu của người cùng học.
Trong hoạt động giảng dạy, bên cạnh mặt tích cực, thành công của những người giảng viên lâu năm trong nghề, nhiều kinh nghiệm và đã được đào tạo bài bản, chính quy cũng vẫn còn hiện tượng người giảng viên ỷ vào thế đó song ngại học tập, khó khăn trong tiếp thu cái mới, thiếu sự cập nhật kiến thức mới về chuyên môn, nghiệp vụ một cách thường xuyên dẫn đến tình trạng làm việc theo thói quen, lối mòn cũ, quá chú trọng kinh nghiệm, xem thường lý luận dẫn đến hậu quả là chất lượng bài giảng ngày càng mai một, giữ nguyên kiến thức đã lạc hậu, phương pháp lỗi thời, giảm lượng thông tin đắt giá, kém sự hấp dẫn, khó thuyết phục lớp người trẻ tuổi ham học hỏi, năng động.
Trong tổ chức dạy học hiện nay ở Học viện, mặc dù có rất nhiều hoạt động đổi mới đã tạo sự chuyển biến theo hướng tích cực nhưng vẫn chưa tránh khỏi hiện tượng cách thức giảng dạy còn quá chú trọng, đề cao lối dạy truyền thống nghiêng về thuyết trình, áp đặt một sự mặc định nhất định với người học, chưa chú ý đến nhu cầu, thái độ, sự tương tác của người học. Hoặc người học mặc nhiên tham gia dự học một cách nghiễm nhiên thụ động. Nếu như người học chưa được kích thích, khuyến khích tư duy độc lập, chủ động học tập thì việc lĩnh hội kiến thức để vận dụng sẽ máy móc, xuôi chiều.
Trong đội ngũ giảng viên hiện nay, biết học tập kinh nghiệm là tốt nhưng nếu quá chú trọng vào kinh nghiệm, tự học những kinh nghiệm của người đi trước một cách thụ động, không biết phê phán, rút kinh nghiệm, điều chỉnh và kịp thời cập nhật bổ sung lý luận một cách khoa học thì vận dụng sẽ máy móc, thiếu sự sáng tạo và cũng rất dễ trở thành cái bóng mờ thụ động của người đi trước hay đồng nghiệp bên cạnh.
Kinh nghiệm trong tổ chức dạy học cho thấy cần có bộ phận thanh tra, kiểm tra giám sát theo dõi lớp học, theo dõi kế hoạch giảng dạy, theo dõi sự tu dưỡng học tập của học viên. Trên thực tế, bên cạnh những mặt đạt được của công tác này đã góp phần thúc đẩy sự phát triển đúng mục tiêu của Học viện thì việc thanh tra, kiểm tra giám sát đó đây vẫn mắc phải bệnh kinh nghiệm, đó là lập kế hoạch còn dựa vào kinh nghiệm những năm trước, coi trọng một cách cực đoan kinh nghiệm cũ đã lạc hậu, lỗi thời nên nội dung và cách làm còn máy móc, dập khuân, thiếu tính sáng tạo, thiếu sự linh hoạt.
Từ thực trạng một số bệnh mang tính kinh nghiệm đang diễn ra hiện nay trong thực hiện phương pháp tổ chức dạy học tại Học viện Chính trị khu vực I cho thấy muốn đạt được thành công, đưa Học viện tiếp tục phát triển và trưởng thành hơn nữa cần phải có những giải pháp thiết thực, cụ thể, phù hợp mang tính đồng bộ để thực hiện đổi mới trong phương pháp tổ chức dạy học.
Biện pháp cho cho vấn đề này có thể bám vào các nội dụng sau:
- Tạo cơ chế khuyến khích động viên cả người dạy và người học đạt kết quả tốt theo mục tiêu đã định. Khen thưởng, nêu gương, phổ biến kinh nghiệm tốt phải kịp thời.
- Đẩy mạnh công tác bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, giảng viên tham gia thực hiện các khâu trong quá trình tổ chức dạy học. Tổ chức tốt các lớp bồi dưỡng về phương pháp dạy học tích cực để vận dụng trong đổi mới phương pháp học tập.
- Xây dựng môi trường làm việc thân thiện, môi trường học tập tốt, giữ vững kỷ cương, nền nếp. Chú trọng đổi mới tác phong, lề lối làm việc theo yêu cầu mới, tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
- Kịp thời uốn nắn, điều chỉnh những quy định, quy chế chưa phù hợp trong công tác tổ chức dạy học: Quy chế giảng viên, quy chế đào tạo, quy chế, tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo, quy định hướng dẫn tổ chức thực hiện có liên quan đến công tác tổ chức dạy học, quản lý đào tạo.
- Phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của người đứng đầu, nêu cao tinh thần, ý thức tự nguyện, tự giác của mỗi cán bộ, đảng viên.
- Nâng cao ý thức tự quản của học viên từ chính các loại hình lớp học. Lắng nghe ý kiến đóng góp, nguyện vọng chính đáng của người học. Xây dựng, củng cố ban cán sự biết quy tụ những hạt nhân đoàn kết, phát huy năng lực, sở trường mỗi cá nhân, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập đạt hiệu quả tạo sự chuyển biến, tích cực tham gia phong trào hoạt động của lớp.
- Tăng cường đầu tư xây dựng mới, nâng cấp về cơ sở vật chất, trang thiết bị cần thiết phục vụ hoạt động tổ chức dạy học.
- Chống bệnh hình thức, quan liêu trong theo dõi kiểm tra, giám sát hoạt động tổ chức dạy học.
- Thường xuyên tiến hành tự phê bình và phê bình để lắng nghe ý kiến, sửa chữa khuyết điểm, khắc phục căn bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa.
- Thường xuyên đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, tránh làm dàn trải. Đổi mới phải giữ vững mục tiêu dạy tốt, học tốt.
- Quản lý giờ giấc, thực hiện tổ chức dạy học phải linh hoạt, không máy móc quá, cần coi trọng chất lượng, hiệu quả của hoạt động này.
Để “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý”, “là nhiệm vụ quan trọng” của Đảng theo đúng tinh thần Nghị quyết số 32- NQ/TW ngày 26/5/2014 của Bộ Chính trị và các văn kiện Đại hội của Đảng; để chống lại các nguy cơ đang đặt ra hiện nay như tụt hậu xa hơn về kinh tế, âm mưu diễn biến hoà bình, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong đội ngũ cán bộ, đảng viên càng cần phải gắn lý luận với thực tiễn, khắc phục bệnh kinh nghiệm trong phương pháp tổ chức dạy học tại Học viện hiện nay, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ đào tạo đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, các ngành đáp ứng yêu cầu xây dựng Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị.
