GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự là một trong những nhà giáo, nhà khoa học tiêu biểu trong lĩnh vực môi trường. Từng đảm nhiệm qua nhiều cương vị như: Phó Trưởng khoa Môi trường, Trưởng Bộ môn Thổ nhưỡng - Môi trường đất, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội, ông đã có những dấu ấn đóng góp ý nghĩa trong công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học.
GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự sinh năm 1952 tại xã Vĩnh Hoà, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Năm 1969, sau khi tốt nghiệp phổ thông tại Trường cấp III Ninh Giang, ông đã trúng tuyển vào học tại Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội). Ngày đó đất nước còn chìm trong chiến tranh, năm 1970 ông tạm gác bút nghiên lên đường ra chiến trận theo tiếng gọi thiêng liêng củaTổ Quốc. Trong quân ngũ, ông đã tham gia chiến đấu nhiều năm trên chiến trường miền Đông Nam Bộ, từng tham gia những chiến dịch lớn như Nguyễn Huệ (1972) và đặc biệt là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Đây cũng là cơ hội để ông tiếp tục được trở lại với con đường học tập còn đang dang dở.
Chân dung GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự
Sau 4 năm miệt mài học tập và trau dồi kiến thức, năm 1980 ông tốt nghiệp với thành tích xuất sắc và vinh dự được Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (nay là Bộ GD & ĐT) tặng Bằng khen ghi nhận những thành tích nổi bật trong quá trình học tập,và được Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội tuyển dụng làm giảng viên tại trường. Để nâng cao trình độ chuyên môn đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người giảng viên đại học, ông đã tham gia nhiều khóa đào tạo và nghiên cứu khoa học ở trong và ngoài nước. Năm 1989, ông tốt nghiệp khóa đào tạo Sau Đại học về Quản lý Tài nguyên và Môi trường do UNEP/UNESCO tổ chức tại ĐH Dresden (Đức); năm 1996, tốt nghiệp Cao học tại ĐH Chiang Mai (Thái Lan); năm 2002, bảo vệ thành công Luận án TS tại ĐHQG Hà Nội. Vào các năm 2003, 2007, 2009. 2010, ông đã có dịp tham gia NCKH tại ĐH Humboldt-Berlin, Viện Nghiên cứu Môi trường UFZ - Leipzig-Halle và ĐH Leipzig (CHLB Đức); năm 2008, tham gia chương trình Trao đổi khoa học tại ĐH Khon Kean (Thái Lan); năm 2012 trao đổi học thuật về giảng dạy ĐH tại ĐH Indiana (Hoa Kỳ). Bên cạnh đó, ông cũng tham dự và báo cáo tại nhiều Hội thảo Khoa học Quốc tế về các vấn đề Môi trường và Đất ở CHLB Đức, Thái Lan, Trung Quốc và Đài Loan (Trung Quốc). Thời gian, nhất là những năm tháng được học tập, trau dồi kiến thức và kinh nghiệm ở nhiều nước khác nhau, đặc biệt là ở các nước có trình độ phát triển cao như CHLB Đức và Hoa Kỳ, đã cho ông một cách nhìn và định hướng nghiên cứu khoa học đúng đắn.
Trong sự nghiệp đào tạo và nghiên cứu khoa học, GS.TS Nguyễn Xuân Cự luôn kiên định theo đuổi các lĩnh vực khoa học về Đất và Môi trường. Ông đã chủ trì và hoàn thành nhiều đề tài NCKH các cấp, tập trung theo các hướng gắn khoa học cơ bản với ứng dụng thực tiễn, như: Nghiên cứu quá trình trong đất, trên cơ sở đó để đánh giá khả năng cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây trồng; Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón đến môi trường và chất lượng nông sản; Nghiên cứu các giải pháp sử dụng bùn thải từ hệ thống xử lý nước thải để cải tạo đất; Nghiên cứu ô nhiễm kim loại nặng và sự tích lũy kim loại nặng trong nông sản; Nghiên cứu khả năng sử dụng một số loại phân bón và một số chất khác để giảm thiểu sự hút thu kim loại nặng của cây trồng nông nghiệp; Nghiên cứu về quản lý các chất thải nông nghiệp, và sản xuất etanol sinh học từ nguồn nguyên liệu giàu xenlulo; Nghiên cứu các giải pháp đa lợi ích sử dụng bền vững tài nguyên đất ngập nước, Nghiên cứu về các vấn đề môi trường nông thôn và miền núi;…Trong đó, đề tài NCKH cấp Nhà nước“Nghiên cứu một số giải pháp kỹ thuật phát triển nguồn thức ăn xanh, sạch cho trâu bò quy mô trang tại tại vùng Tây Bắc”do GS.TS Nguyễn Xuân Cự chủ trì có ý nghĩa quan trọng góp phần phát triển chăn nuôi, phát triển kinh tế xã hội và xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi nước ta. Ngoài ra, GS.TS Nguyễn Xuân Cự đã chủ trì đề tài “Nâng cao nhận thức và năng lực bảo vệ môi trường cho cộng đồng vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016 – 2020”, đem lại những đóng góp tích cực trong công tác bảo vệ môi trường ở các vùng dân tộc thiểu số của nước ta. Những đề tài khoa học do GS. TS Nguyễn Xuân Cự thực hiện đã có những đóng góp tích cực trong nghiên cứu lý luận khoa học,luôn mang lại hiệu quả cao khi áp dụng vào thực tiễn, góp phần quan trọng cho công tác bảo vệ tài nguyênvàmôi trường, thúc đẩy phát triển sản xuất, nâng cao đời sống cho nhân dân. Với các kết quả nghiên cứu của mình, ông đã công bố 75 bài báo khoa học trên cáctạp chí khoa học chuyên ngành có uy tín ở trong và ngoài nước.
GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự luôn là một người thầy đáng kính, mẫu mực và tâm huyết trong lòng các thế hệ sinh viên.
Tâm huyết với công tác đào tạo, đến nay, GS.TS Nguyễn Xuân Cự đã trực tiếp hướng dẫn hơn 100 sinh viên tốt nghiệp ĐH, hàng chục học viên Cao học và NCS đã bảo vệ thành công Luận vănThạc sĩ và Luận án Tiến sĩ. Những học trò của ông hiện nay đều đã thành đạt, đang công tác ở các Trường ĐH, các Viện NCKH và các cơ quan quản lý Nhà nước, đang tiếp tục góp công sức và trí tuệ cho sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Bên cạnh việc giảng dạy chuyên môn, ông cũng rất quan tâm đến công tác biên soạn giáo trình, tài liệu để cung cấp kiến thức cho người học. Ông là tác giả và đồng tác giả của 10 giáo trình ĐH và sau ĐH cũng như nhiều cuốn sách tham khảo có giá trị.
Nhìn lại chặng đường dài với những thử thách, khó khăn đã vượt qua cùng những gì đã đạt được, GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự luôn thể hiện là người thầy có trách nhiệm, nghiêm túc và mẫu mực; một nhà khoa học đầy nhiệt huyết, luôn có khát vọng được cống hiến và sẵn sàng vượt qua mọi thử thách chông gai. Từ những đóng góp đáng trân trọng trong công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học, GS.TS Nguyễn Xuân Cự đã vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý, như: Danh hiệu Nhà giáo Ưu tú; Huân chương Chiến công Giải phóng hạng Ba; Huân chương Chiến sỹ Giải phóng hạng Ba; Huy chương kháng chiến chống Mỹ hạng nhì; Huân chương Lao động hạng ba; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; 03 Bằng khen cấp Bộ và tương đương; 05 Bằng khen của ĐH Quốc gia Hà Nội; 02 danh hiệu CSTĐ cấp Bộ, 05 danh hiệu CSTĐ cấp ĐHQG Hà Nội; nhiều Giấy khen của các cấp và nhiều lần là CSTĐ cấp cơ sở; Kỷ niệm chương Vì sự phát triển ĐHQG Hà Nội; Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp giáo dục của Bộ GD & ĐT; Kỷ niệm chương Vì thế hệ trẻ của TƯ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Sự ghi nhận của Đàng và Nhà nước cho những đóng góp của ông là hoàn toàn xứng đáng với tâm huyết và công sức mà ông đã tạo dựng, cống hiến.
