Gắn liền với truyền thuyết gắn liền với công cuộc 3 lần kháng chiến chống quân Nguyên Mông Đền Cấm tại Lào Cai được xây dựng cách đây gần 200 năm.
Theo lịch sử nhà Đền, trong khi chống quân xâm lược Nguyên Mông từ hướng Vân Nam tràn qua Biên giới Việt Trung có rất nhiều tướng lĩnh, binh sỹ nhà Trần đã ngã xuống vùng đất nơi biên cương Lào Cai, trong đó có 5 binh sỹ hy sinh tại khu vực Phố Mới – thành phố Lào Cai ngày nay. Và nữa! Tương truyền trong khi đi thị sát biên giới tại Lào Cai Quốc công tiết chế Trần Quốc Tuấn đã chọn địa điểm khu vực Phố Mới bây giờ làm trạm quân y trong phòng thủ biên giới. Sau đó trong các trận chiến đấu, thương binh cũng như dân chúng quanh vùng bị kẻ địch làm bị thương hay ốm đau đều được đưa về chữa trị.
Trong những ngày chiến đấu ác liệt đó đêm đêm tại trạm quân y hiện lên một thiếu nữ đến chữa thuốc cho mọi người. Thiếu nữ mặc váy áo màu xanh đó chữa bệnh rất giỏi, ai được dùng thuốc của cô gái đều tinh thần phấn chấn, bệnh tật hoặc vết thương nhanh khỏi, nhanh chóng được ra chiến trận hoặc trở về với gia đình. Cám ơn cứu mạng của cô gái, mọi người cố công tìm hiểu song ai nấy đều không biết cô gái gốc gác ở đâu? sao chỉ đến chữa bệnh vào ban đêm?... Cuối cùng qua tìm hiểu người dân và quan binh đều tin rằng đó là hiển linh của Thánh Mẫu Thượng Ngàn giúp quan quân và nhân dân chữa bệnh, góp phần vào công cuộc giữ nước.
Sau này, để tưởng nhớ các quan binh nhà Trần ngã xuống nơi biên cương, đặc biệt là 5 binh sĩ nhà Trần đã hy sinh tại trận chiến Nguyên Mông tại vùng đất nàycác quan binh và nhân dân đã dựng nên một ngôi miếu nhỏ để thờ phụng. Theo thời gian ngôi miếu dần được tôn tạo tu sửa thành Đền và Đền được cấp bằng công nhận là Di tích Lịch sử Văn hoá cấp Quốc gia vào năm 2001.
Ngày nay Lễ hội Đền Cấm Lào Cai vẫn được tổ chức thường niên vào ngày Thìn đầu tiên của tháng 7 âm lịch, là ngày được coi là ngày giỗ của 5 quan binh nhà Trần đã hy sinh tại vùng đất này trong trận chiến quân Nguyên Mông. Ngoài ra vào ngày hội hay các ngày đầu xuân năm mới, du khách gần xa lại sắm sửa hành hương tới Đền Cấm tham quan chiêm bái và thắp hương các vị tướng anh hùng và Thánh Mẫu. Ai cũng bày tỏ sự biết ơn cũng như mong cầu các Ngài phù hộ tài lộc may mắn cho bản thân và gia đình, đất nước ngày một hưng thịnh.
